Geçen hafta "Can Dostum" filmiyle ilgili yazımı yazarken bu filmin En İyi Senaryo dalında Oscar ödülü aldığından bahsetmiştim. Matt Damon ile Ben Affleck'in hem senaryosunu yazdıkları, hem de oyunculuklarını yaptıkları filmde, senaryonun gerek hikaye örgüsü gerekse, diyalogları gerçekten de oldukça başarılıdır.
Filmin başarılı bir film olmasında da senaryonun etkisi büyük olmuştur. Buradan yola çıkarak bu haftaki yazımda da bir senaryonun iyi bir senaryo olması için ne gibi özellikler taşıması gerektiğini ve nelere dikkat edilmesi gerektiği gibi konuları kendimce anlatmaya çalışacağım.
Öncelikle senaryo nedir sorusundan başlayacak olursak; senaryo: Bir film, dizi, tiyatro oyunu veya başka bir görsel medya ürününün metin halidir. Senaryo, karakterlerin diyalogları, sahnelerin tasviri, mekânlar, zaman çizelgesi gibi unsurları içerir. Aslında bir hikayenin yazılı formudur ve genellikle bir film veya dizi projesinin temelini oluşturur.
İyi bir senaryo yazmadan önce yapılacak ön çalışmalar, hikaye ve karakterlerin daha derinlemesine anlaşılmasını sağlar ve yazım sürecini daha verimli hale getirir. Ön çalışmalar derken, öncelikle iyi bir senaryo yazmak için sağlam bir fikre ihtiyacınız vardır. Bu fikri geliştirmek içinse, çeşitli kaynaklardan ilham almak, konuyla ilgili araştırmalar yapmak, hikayenizi oluşturacak temel kavramları detaylıca düşünüp belirlemek önemlidir. Sonrasında bir hikaye örgüsü için doğal olarak, ana bir karaktere ihtiyacınız olacaktır. Ana karakterin veya karakterlerin detaylıca tasarlanması gerekir. Kişilik özelliklerini, arka planlarını, motivasyonlarını, çelişkilerini ve hikaye boyunca yaşayacakları değişimleri baştan kabaca belirlemek gerekir. Yan karakterlerin de hikayenize nasıl katkı sağlayacağı önemlidir. Çünkü olay örgüsünü ve gidişatı birazda onlar sayesinde daha kolay yönlendirebilirsiniz. Olay örgüsü derken hikayenizin ana hatları yani; başlangıç, orta kısım ve sonuç bölümlerindeki bütünlük. Herhangi bir konuda kompozisyon yazarken de giriş - gelişme -sonuç bağlantısı nasıl önemliyse senaryo içinde aynı durum geçerlidir. Ana olayları ve yan konuları iyi belirlemek, karakterlerin gelişimini ve özelliklerini de seyirciye samimi bir şekilde yansıtmayı kolaylaştıracaktır.
Birçok senarist senaryo yazmadan önce, hikayenin özünü yakalayan bir tretman veya özet oluşturur. Ana olayları, karakterleri ve hikaye ilerledikçe yaşanacakları detaylıca açıklayan bir tretman size rehberlik edecektir. Tretman, senaryo yazım sürecinde bir ara aşamadır. Senaryoya dönüşmeden önce hikayenin genel hatlarını ve ana olayları belirten detaylı bir özet gibidir. Tretmana, karakterlerin arka planlarını, motivasyonlarını ve hikaye ilerledikçe yaşadıkları değişimleri açıklayan senaryonun ana gövdesidir de diyebiliriz.
Senaryoyu yazarken, her sahnenin amacını, ilerlemesini ve karakter gelişimine katkısını göz önünde bulundurmak gerekir. Diyaloglarınızı doğal ve ilgi çekici hale getirmek için çaba harcamak lazımdır. Bir de en önemlisi bir kerede yazdım bitti değil, her gün, haftalarca belki aylarca daha nasıl geliştirebilirim, neler eklersem hikayeye daha katkısı olur veya gereksiz neler çıkartılırsa hikayede bir bozulma olmaz diyerek üstünden sık sık geçilmelidir.
Yarattığınız karakterler arasındaki diyaloglar da, onların kişiliklerini yansıtmalı ve hikayenin ilerlemesine katkı sağlamalıdır. O yüzden sırf sahne dolsun diye yazılmış gereksiz diyaloglardan kaçınmak gerekir.
Senaryonuzdaki ana sahneleri belirlemeniz ve bunları bir sahne taslağı şeklinde düzenlemeniz işinizi dahada kolaylaştıracaktır. Sahne sırasını, mekânları ve karakterlerin etkileşimlerini belirlemek sadece sizi değil yönetmenlerin ve oyuncuların işlerini de kolaylaştırır.
Ayrıca benzer tarzdaki senaryoları okumak veya filmleri izlemek de senaryonuza katkı sağlayacaktır. Özellikle iyi örneklerden öğrenmişseniz, neyin işe yaradığını ve nelerin işe yaramadığını daha net görmüş ve analiz etmiş olacaksınız.
Bir de hikayeyi yazarken fikirlerinizle ilgili aklınıza gelen her şeyi not alın. Karakter detayları, diyalog önerileri, ilginç sahne fikirleri ve benzeri notlar, yazma sürecinde size rehberlik edebilir.
Son olarak ekleyebileceğim bir konu da; Senaryonuzu başkalarına gösterin ve geri bildirim alın. Görüşlerine önem verdiğiniz kişilere, profesyonel senaristlere veya güvenilir bir yazma grubuna senaryonuzu göstererek, eleştirileri dinleyerek senaryonuzu daha da geliştirebilirsiniz.
İlk başta ortaya koyduğunuz fikri iyimser bir mesajla bitirmek veya karakterlerin zorluklarla başa çıkma sürecindeki büyümesini vurgulayan bir son, seyircide olumlu duygular bırakabilir.
Bütün bunlardan yola çıkarak, iyi bir senaryo yazma süreci, sabır, tutku ve sürekli gelişmeye açık olmayı gerektirir. Başarılı olmak için düzenli olarak yazmaya devam etmek ve kendinizi sürekli olarak geliştirmek sizin de iyi bir filme katkınızı büyük bir oranda ortaya koyacaktır.
