Çömlekçilik, geçmişten günümüze insanlık tarihiyle paralel olarak gelişmiş bir sanat dalıdır. Bu sanat, toprağın su ile karıştırılıp şekillendirilmesi, ardından kurutulup pişirilmesiyle çeşitli eşyaların üretilmesi sürecine dayanır. Çömlekçilik, hem bir zanaat hem de bir kültürün yansıması olarak, insanlığın yerleşik hayata geçmesiyle önemli bir yere sahiptir. Ancak çömlekçilikle ilgili bilinen ilk yöntemlerden biri, geleneksel çamur hazırlama sürecidir.
Geleneksel Çömlekçilik: Çamur Hazırlama Yöntemleri
Çamur hazırlama süreci: Toprağın seçimi
Geleneksel yöntemle çamur hazırlamak, dikkatli bir toprak seçimi ile başlar. Çömlekçilikte kullanılan çamur, içerisinde fazla taş, çakıl veya kum taneleri olmayan, yağlı ve killi topraklardan elde edilir. Özge Doğan, çocukluğunda sokaklarda veya köyde oyun oynarken toprak seçimi yaparak bu süreci öğrenmiş. Doğan, toprak içinde iri taneler bulunduğunda çamurun kalitesiz olacağını vurguluyor. Toprağın doğru seçilmesi, çamurun iyi bir kıvama gelmesi için oldukça önemlidir. Yanlış toprak seçimi veya kalitesizliği Toprağın plastikliğini etkiliyor ve çamura şekil vermeyi zorlaştırıyor.
İlk Adım: Toprağın hazırlanması
Toprağın toplanmasının ardından gelen ilk işlem, toprağın ufalanarak küçük parçalara ayrılmasıdır. Özge Doğan, Çatalhöyük yolundaki tarlalardan topladığı toprakları suyla karıştırıp birkaç gün beklettikten sonra, toprağın iyice açılmasını sağlamak için karıştırma işlemini yapmıştır. Ayrıca, dönüş yolunda aldığı topraklar da farklı kıvamlarıyla çamur hazırlığı için kullanılmıştır. Doğan, Çukurambar'dan aldığı toprak ile de bir başka deneme yapmış, bu bölgenin toprağı şehirleşmeden önce dere yatağı olduğundan, kıvamı farklı olmuştur.
Süzme ve bekletme: Çamurun yoğunluğu ayarlanır
Toprağın tamamen açılmasının ardından, çamur bir elekten geçirilir. Bu işlem sırasında toprak içindeki büyük taneler ve kirler ayrılır. Doğan, bu aşamada tek bir elekten geçirmeyi tercih ederek, toprağını saflaştırır ve sonrasında bez üzerine serer. Çamurun fazla suyunun atılması için bekletilen bu malzeme, daha sonra yoğrulmaya hazır hale gelir. Suyu emerek yumuşayan toprak, bu aşamada el ile yoğrulmaya hazır hale gelir. Çamurun kıvamı, belirli bir yoğunluğa ulaşana kadar düzenli olarak kontrol edilmelidir.
Şekillendirme ve kurutma
Çamurun kıvamı yerine geldiğinde, şekil verme aşamasına geçilir. Özge Doğan, şekil verme yöntemlerinden en eski olan "çimdikleme" tekniğini tercih etmektedir. Çatalhöyük yolundaki tarlalardan alınan toprak, şekil vermesi en kolay olan çamur türüdür. Ancak diğer toprak türleri, daha ince taneli olduğu için şekillendirmede zorluk yaşanabilir. Kuruma süreci ise oldukça önemlidir. Şekillendirilen formlar, doğal bir şekilde kurumaya bırakılır.
Pişirme Aşaması: Çömleklerin son halini alması
Çamurdan yapılan objeler, kuruduktan sonra pişirilerek son şeklini alır. Özge Doğan, çömleklerin pişirilme aşamasını açık ateşte denemeyi planlıyor. Bu, geleneksel çömlekçilik sürecinin son adımıdır ve çamurun dayanıklılığını arttırır. Doğan, aynı zamanda yeni topraklar alıp denemeler yaparak çömlekçilik becerilerini geliştirmeye devam etmektedir.
Geleneksel yöntemle çamur hazırlama, sabır ve dikkat gerektiren bir süreçtir. Toprağın doğru seçimi, karıştırma, süzme, şekillendirme ve kurutma aşamaları, ustalaşmak için zaman isteyen işlemlerdir. Özge Doğan, bu süreci adım adım gerçekleştirerek geleneksel çömlekçiliği yaşatmaktadır. Kendisinin de belirttiği gibi, bu süreç zahmetli olsa da oldukça keyiflidir. Çömlekçilik, hem sanatsal hem de tarihi bir birikimi yansıtan önemli bir zanaattır.
