Haber: Türkan ÇATAL YILDIZ
Ankara Büyükşehir Belediye Başkanı Mansur Yavaş basın mensupları ile Tatlar Atıksu Arıtma Tesisi’nde bir araya geldi. Tesisin günlük 765 bin metreküp su arıtma kapasitesi olmasına rağmen potansiyelinin altında su arıttığına dikkat çeken Yavaş, tesisin kapasitesinin yükseltilmesi için gündeme getirilen kredi isteğinin Ankara Büyükşehir Belediye Meclisince reddedildiğine vurgu yaptı. Yavaş, yeterli miktarda su arıtılmadığı için Ankara'nın ve İstanbul'un bundan etkilendiğini, halk sağlığının tehlikede olduğunu ifade etti.
TÜRKİYE’NİN EN BÜYÜK ATIK SU ARITMA TESİSİ
Ankara eski Büyükşehir Belediye Başkanı Murat Karayalçın zamanında yapılan Tatlar Atıksu Artıma Tesisi’nin işlevini Mansur Yavaş basın mensupları ile paylaştı.
Türkiye’nin en büyük kapasiteye sahip atık su arıtma tesisi olduğuna dikkat çeken Yavaş açıklamasında şunlara yer verdi: “Ankara’nın yaklaşık 45 kilometre batısında yer almaktadır. 190 hektar alan üzerine kurulu olan tesis yıllık 250 milyon metreküp Atık Su arıtmaktadır. Atılan Atık Su Ankara çayın ateş arz edilmektedir. Ankara Çayı Ankara’dan yaklaşık 140 km sonra porsuk Çayı ile birleşerek Gelen Sakarya Nehri’ne dökülmekte olup, alıcı ortam içme suyu kaynaklarını beslediği için ‘hassas alan’ sınıfına girmektedir. Günlük kapasite olarak 765.000 metreküp arıtma yapabiliyor. Projelendirme aşaması 1988 Ekim 1989. Sözleşme tarihi 5 Haziran 1992. İnşaat işlerinin başlangıç tarihi ise Nisan 1993. Mevcut kapasitenin yeterli olacağı yıl 2002 ama kapasite artırılması gereken yılı ise 2010. Kapasite artışı ve prosesin ileri biyolojik arıtmaya dönüştürülmesi öngörülen yıl ise 2025’tir. 1996 2010 yılları arasında Atık Su arıtma tesisi için gereken tüm inşaat, mekanik ve elektrik işlerini kapsar. Aşama iki kısımda ise 2010 ve 2025 yılları arası için gereken ilave inşaat işleri, mekanik ve elektrik işlerini kapsamaktadır. 2014 2015 ve 2016 yıllarında suyun kopması şikâyeti üzerine İstanbul’a giden su kesilmiştir kuraklık olursa tekrar su temini bu tesisten sağlanacaktır. Tatlar Atık Su Arıtma Tesisi kapasite yetersizliği raporu ODTÜ tarafından çıkarıldı. Tatlar Atık Su Arıtma Tesisi kapasite yetersizliği Ankara Valiliği yazısı ve talimatı en geç 23 Aralık 2023 tarihine kadar yerine getirilmelidir. 11 Mayıs 2017 tarihinde tesis kapasitesinin yetersiz olduğundan bahisle, kapasite artışı ve Tesisin ileri biyolojik arıtma tesisine dönüştürülmesine yönelik, projelerin hazırlanması için ASKİ yönetim kurulu tarafından karar alınmış ancak yine herhangi bir çalışma yapılmamıştır. Tatlar Atık Su Arıtma Tesisi denetim raporuna göre tesis kapasitesi yeterli değil. Atık sular Ankara çayına karışıyor. 2017 yılında tesisle ilgili ceza tutanağı tutuldu fakat 2009 yılına döndüğümüzde Tatlar Atık Su Arıtma Tesisi’nin yenilenmesi için belediye meclisinden 536 milyon TL kredi kararı çıkmasına rağmen bu para başka yerlerde kullanıldı. Hala kesin kabulü yapılmayan Kızılırmak’ta kullanıldı. Çevre ve şehircilik Bakanlığının Atık Su arıtma eylem planına göre Sakarya Nehri özellikle porsuk ve Ankara çayları karışımı sonrasında organik madde, amonyum azotu toplam fosforun yanı sıra iletkenlik; bor ve bazı metaller açısından kirli ya da çok kirli özellik göstermektedir.”
“İSTANBUL İLİNE İÇME SUYU TEMİNİ YAPILMAKTADIR”
Tesis kapasitesi yetersiz olduğundan bir kısım atık suların Ankara çayına deşarj edildiğini belirten Yavaş, “Arıtılan atık sular Sakarya hafızasına deşarj edildiğinden, kentsel Atık Su arıtma Yönetmeliği çerçevesinde, 2023 yılı sonuna kadar, Tesisin ileri biyolojik Atık Su arıtma tesisine dönüştürülmesi mecburidir. Söz konusu yatırımların 2023 yılı sonuna kadar gerçekleştirilmesi için Ankara Valiliği tarafından 23 Mart 2018 tarihinde ASKİ genel müdürlüğü yazılı talimatlandırılmıştır. Çevre Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı 2017-2023 dönemi Atık Su arıtma eylem planında Sakarya hafızasının su kalitesinin kirli ya da çok kirli su kalitesine sahip olduğu ve buna sebep olan en önemli unsurun kapasite yetersizliği nedeniyle arıtılamadan Ankara Çayı’na deşarj edilen atık sular olduğu belirtilmektedir. Önemli hususlardan bir tanesi ise yine tatlar arıtma tesisinde arıtılan veya arıtılamayan atık sular Sakarya Nehri’ne deşarj olduğundan, Sakarya Nehri üzerinde yer alan içme suyu pompa istasyonu vasıtasıyla, İstanbul iline içme suyu temini yapılmaktadır. Dolayısı ile uygun bir şekilde arıtılamayan her bir metreküp Atık Su, Sakarya Nehri’ne deşarj olmakta ve İstanbul ile içme suyu kaynaklarına öngörülemez bir şekilde kirletmektedir. Söz konusu proje ulusal ve uluslararası çevre politikalarına uyumlu ve bu politikalar çerçevesinde gerçekleştirilmesi gerekli ve zaruridir. 2020 yılında tesisini dönüştürme Projesi kapsamındaki çalışmalar 2021 sonunda tasarım çalışmaları tamamlanmıştır. Çevresel Etki Değerlendirme Raporu hazırlanmış ve Ocak 2023’te Çevre Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı tarafından ÇED onayı verilmiştir. Tatlar projesi yapılmış olup yatırım programına alınması için Cumhurbaşkanlığına 2021 ve 2022 yılında yazılar iletilmiştir. Bunun kapsamında cumhurbaşkanlığı tarafından onaylanarak, 15 Ocak 2023 tarihli Resmî Gazete’de yayımlanarak yatırım programına alınıp dış kredili proje olarak alınmıştır.” şeklinde konuştu.
“ULUSLARARASI FİNANSMAN İLE GERÇEKLEŞTİRİLMESİ GEREKMEKTEDİR”
Yavaş konuşmasını şöyle sürdürdü: “Tesis tasarım çalışmaları ve ilgili çevre izni ve yatırım izni ile birlikte, genel müdürlüğümüz diğer hizmet ve yatırımlarının da aksamadan yürütülebilmesi için, bu ölçekteki bir yatırımı uluslararası finansman ile gerçekleştirilmesi gerekmektedir. Bu kapsamda, tesis yatırımının uluslararası finans kuruluşları tarafından sağlanacak finansman ile gerçekleştirilmesine yönelik, sekiz farklı uluslararası finans kurumu ile ön görüşmeler gerçekleştirilmiş olup, tesisin yatırımını finanse etmeyi kabul eden iki farklı finans kurumu ile kredi görüşmeleri başlatılmıştır.”
“İSTANBUL’LA BİRLİKTE 30 MİLYONU İLGİLENDİREN HALK SAĞLIĞI”
Yavaş ABB Meclisi’nde kredi taleplerinin reddedilmesine ilişkin şunlara değindi: “Konuya ilişkin MHP meclis üyesinin 10 Nisan 2023 tarihinde soru önergesi vermesiyle gündeme gelen konu ABB Meclisi’nde alınan 14 Temmuz ret kararı ile beraber görüşmeler reddedilmiştir. Kredi talebi Haziran 2023’te komisyona gönderilmiş, Temmuz 2023’te yine reddedilmiştir. Ret kararını ise şahsım veto etmiştir. Görüşmeler böylelikle Eylül ayına ertelenmiş oldu. Burada unutulmaması gereken İstanbul’la birlikte 30 milyonu ilgilendiren bir halk sağlığıdır.”
Yapılmaması halinde oluşabilecek duruma yönelik açıklama yapan Yavaş şöyle dedi: “Eylül ayı Meclis görüşmelerinden önce, ilgili finans kuruluşlarından tarafımıza uyarı yapılmış ve sürecin uzaması durumunda, ayrılan kredinin başka projelerde kullanılabileceği belirtilmiştir. 270 milyon dolar finansman için gecikme sürecinin daha da uzaması halinde 37,4 milyon dolar ilave maliyet çıkma ihtimali söz konusudur.”
“TÜM ANKARA HALKINDA SAĞLIK FELAKETLERİ GÖRÜLECEK”
Tesisin tam olarak işlerlik kazanamaması durumunda olacaklara ilişkin Yavaş şunları söyledi: “Çevre kanunundan da 2018 tarihli bakanlık talimatından kaynaklı idari yaptırımlar. Cumhurbaşkanlığı onayına rağmen gerçekleştirilmeyen projeden kaynaklı idari sorumluluklar. Yine TCK’dan kaynaklı adli (hapis cezası) yaptırımları. Arıtılamayan Ankara Çayına deşarj edilen atık suyun yok açacağı çevresel felaketler. Ankara Çayından tarımsal sulama yapan çiftçilerin ürettiği ürünlerde birikecek toksinler ve bu ürünleri tüketen tüm Ankara halkında görülecek sağlık felaketleri. Ankara çayından başlamak üzere, Sakarya havzası dahil İstanbul’un zaman zaman kullandığı içme suyu kaynağında öngörülemez kirlilikler ve bunun yol açacağı sağlık felaketleri. Projenin gecikmesi ve ABB Meclisi’nin bu öngörülemez tutumu nedeniyle, halihazırda piyasa koşullarında uygun şartlarda sağlanmış olan finansmanın, finans kurumlarının krediyi dondurması ve iptal etmesi.”
“TEKRAR HÜKÜMETE GÖNDERİLECEK”
Toplantıda yer alan gazetecilerden birinin, “Sayın başkan proje eğer belediye meclisinden onay alırsa faaliyete geçme ve yatırımın başlama süreci nasıl olacak? Ne kadar da faaliyete geçmiş olacak? Ve onay almadığı takdirde söylediğiniz gibi otuz milyon insanın sağlığının etkilendiğini belirttiniz. Onay almaz ise proje yapılmazsa ileri boyutu ne olacak?” sorusuna ilişkin Yavaş şunları söyledi:
“Evet başka yollar deneyeceğiz mutlaka. Yani illaki bunun yapılması gerekir ama bizim başlama tarihimiz benim şu andaki 31 Mart 2024’ü geçer diye düşünüyorum. Çünkü meclisten karar alınacak ve tekrar finans kuruluşlarıyla imzalanacak. Tekrar hükümete gönderilecek. Hazine ve Maliye Bakanlığınca kredinin onaylanması daha sonra da ihale sürecine baktığımız zaman nisan ayını geçecektir diye düşünüyorum. Yapım süresi de ayrıca dört yıl.”
Soru cevap kısmından sonra basına gezdirilen tesiste Atıksu Arıtma Dairesi Başkanı Ayşegül Pekyılmaz gazetecilerin sorularını cevapladı ve tesisle ilgili önemli bilgiler verdi.
