Lunatik (lunatic) ne demek?
“Lunatik” kelimesi, Latince “luna” (ay) sözcüğünden türemiştir. Antik Roma’dan Orta Çağ’a kadar uzanan dönemlerde, ayın evrelerinin insan ruh hali üzerinde etkili olduğuna inanılıyordu. Özellikle dolunay zamanlarında görülen taşkın, huzursuz veya saldırgan davranışların ayın etkisiyle ortaya çıktığı düşünülürdü. Bu nedenle ruhsal bozukluk belirtileri gösteren kişilere "lunaticus" yani “aydan etkilenmiş kişi” denirdi.
Ay ile delilik arasında bağ kuran bu anlayış, uzun süre bilimsel sayıldı. Hipokrat’tan Galen’e kadar pek çok eski hekim, epilepsi, mani, melankoli gibi rahatsızlıkların ay döngüleriyle ilişkili olabileceğini öne sürmüştü.
Tıbbi ve hukuki bir terim olarak "lunatik" ne için kullanılırdı?
"Lunatik" kelimesi, özellikle 18. ve 19. yüzyıl İngiltere'sinde hem tıbbi hem de hukuki metinlerde resmi bir terim olarak yer aldı. Örneğin bazı yasal belgelerde zihinsel rahatsızlığı olan bireyler için “lunatic” ifadesi kullanılırdı.
Ancak bu kullanım, zaman içinde modern psikiyatrinin gelişmesiyle birlikte bilimsel ve etik açıdan yetersiz ve damgalayıcı bulundu. 20. yüzyılın ortalarından itibaren İngilizce konuşulan ülkelerde bu terim resmi olarak terk edildi.
Lunatik kelimesi günümüzde ne anlama geliyor?
Bugün “lunatik” kelimesi artık tıbbi bir tanım değil; mecazi anlamda kullanılan, çoğunlukla aşağılayıcı veya esprili bir ifade halini almış durumda. Aşırı mantıksız, öfke dolu, kendine ya da çevresine zarar verebilecek şekilde davranan kişiler için “He’s acting like a lunatic” (Deli gibi davranıyor) gibi kalıplarla kullanılır.
Ancak lunatik sözcüğü geçmişte ruhsal hastalıkları olan insanları damgalamakta kullanılan bir terim olarak görüldüğü ve bu yönüyle ayrımcılığı körükleyebildiği için günümüzde kullanımı pek tasvip edilmiyor.
