Cumhuriyeti’in ilanı sonrasında Osmanlı hukuk düzeninden farklı bir hukuk düzeni kabul edildi. Toplumun dünyevi ve beşeri ihtiyaçları ön plana alınarak, hukukun laikleştirilmesi sağlandı. 17 Şubat 1926'da kabul edilen Türk Medeni Kanunu, çağın gereklerine uygun olarak kadının toplumdaki değerini tanıdı, özel hayata ilişkin işlerde kadınla erkek arasındaki eşitsizliği sağladı. Boşanmanın yalnızca erkeğe tanınması, miras konusundaki eşitsizlik ve şahitlikt iki kadın bir erkeğe denk sayılması gibi insan haklarına aykırı olan Şer’i hukuk sisteminden laik ve medeni hukuk sistemine geçilmesi önemli inkılaplardandı.
Atatürk, 1925'te Kastamonu'da yaptığı konuşmada: “Toplumu kalkındırmak istiyorsak, izlememiz gereken daha emin ve daha etkili bir yol vardır. O da Türk kadınını çalışmalarımıza ortak etmek, hayatımızı onunla birlikte yürütmek, kadının, bilimsel, toplumsal ve ekonomik hayatta erkeğin ortağı, arkadaşı, yardımcısı ve koruyucusu yapma yoludur.” sözleri ile kadın-erkek eşitliğini vurguluyordu. 3 Mart 1924'te kabul edilen Tevhid-i Tedrisat Kanunu (Öğretimin Birleştirilmesi) ile ilkokul, kız-erkek ayrımı yapılmaksızın herkes için zorunlu hâle getirildi ve millî eğitim dönemi başladı. Eğitim alanındaki bu büyük atılım, kadına eğitimde fırsat eşitliğini getirdi. Kadınlardaki okuma-yazma oranı 1935'te % 9.81 iken, 1990'da % 71.95'e; erkeklerde ise 1935'te 29.35 iken 1990'da % 88.78’e yükseldi.
Atatürk'ün önderliğinde Malatya Milletvekili İsmet İnönü ve 191 arkadaşının girişimiyle Türk kadını bu siyasal haklarını, gelişmiş birçok ülkeden çok önce elde etti. Medeni Kanun'un verdiği yasal haklarla kadınlar, 1933’te yerel yönetimlere seçme ve seçilme hakkına sahip oldu. 5 Aralık 1934 tarihinde TBMM'de kabul edilen, 11 Aralık 1934 tarihli 2877 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan 2598 Sayılı Kanun’la da milletvekili seçme ve seçilme hakkına kavuştu.
Türk toplumunda çağdaşlaşmayı her şeyden önce bir yaşam davası, bir var olma mücadelesi olarak kabul eden Atatürk, 5 Aralık 1934 tarihli yasa için şunları söyler: “Bu karar Türk kadınına içtimai ve siyasi hayatta bütün milletlerin üstünde yer vermiştir. Çarşaf içinde, peçe altında ve kafes arkasındaki Türk kadınını artık tarihlerde aramak lazım gelecektir. Türk kadını evdeki medeni mevkiini seldhiyetle işgal etmiş, iş hayatının her safhasında muvciffakiyetler göstermiştir. Siyasi hayatta, Belediye Seçimlerinde tecrübesini yapan Türk kadını, bu sefer de mebus seçme ve seçilme suretile haklarının en büyüğünü elde etmiş bulunuyor. Medeni memleketlerin birçoğunda kadından esirgenen bu hak, bugün Türk kadınının elindedir ve onu selahiyet ve liyakatla kullanacaktır. Bu notla en mühim inkılaplardan birini anmış oluyoruz.”
1934'te yasama ve yürütme organlarına seçme ve seçilme haklarını kazanan kadınlar, 1935'te yapılan ilk seçimlerde Meclis’te 18 kadın milletvekili ile temsil edildi. Bu milletvekilleri : Mebrure Gönenç (Afyonkarahisar), Hatı (Satı) Çırpan (Ankara), Şükran Örs-Baştuğ (Antalya), Sabiha Gökçül-Erbay (Balıkesir), Şekibe İnsel (Bursa), Huriye Öniz (Diyarbakır), Dr. Fatma Memik (Edirne), Nakiye Elgün (Erzurunm), Fakihe Öymen (İstanbul), Benal Nevzat Iştar-Arıman (İzmir), Ferruh Gürgüp (Kayseri), Bahire Bediz Morova (Konya), Mihri Pektaş (Malatya), Meliha Ulaş (Samsun), Esma Nayman (Seyhan), Sabiha Görkey (Sivas), Seniha Hızal (Trabzon), Hatice Özgener (Çankırı). 1935'teki kadın milletvekillerinin sayısı, o günkü Meclis yüzdesinin % 4.6'sı kadardı.
1935'ten 2015 seçimlerine kadar parlamentodaki kadın milletvekillerinin oranları şöyle: 1935’te 18 kadın milletvekilinin toplam içindeki payı % 4.6, 1939’da 15 kadın milletvekili payı % 3.8; 1943’te 16 kadın milletvekili payı % 3. 7; 1946’ da 9 kadın milletvekili payı % 2.0; 1950’de 3 kadın milletvekili payı % 0.6; 1954’te 4 kadın milletvekili payı % 0.7; 1957’de 7 kadın milletvekili payı % 1.1; 196’de 3 kadın milletvekili payı % 0.7; 1965’te 8 kadın milletvekili payı % 1.8; 196’da 5 kadın milletvekili payı % 1.1, 1973’te 4 kadın milletvekili payı % 0.9, 1977’de 4 kadın milletvekili payı % 0.9; 1983’te 12 kadın milletvekili payı % 3.0; 1987’de 6 kadın milletvekili payı % 1.3; 1991’de 8 kadın milletvekili payı % 1.8, 1999’da 22 kadın milletvekili payı % 4; 2002’de 24 kadın milletvekili payı % 4.4,; 2007 50 kadın milletvekili payı % 9.1; 2011 79 kadın milletvekili payı % 14.4; 2015’te 76 kadın milletvekili payı % 13’tür.
21 Temmuz 1946’dan itibaren yapılan milletvekili seçimleri göz önüne alındığında 1935-2011 yıllarında kadın milletvekillerinin Meclis’te temsil oranı, 2011 yılında % 14,4 ile 79’a; Kasım 2015 genel seçiminde, 26. Dönem’de kadın milletvekili sayısı % 14,9 oranı ile 82'ye yükseldi. 24 Haziran 2018 tarihinde, 27. Dönem Milletvekili Genel Seçimi'nde Meclis’e giren 600 vekilin 103’ü kadınlar ve 497’si erkeklerden oluşuyor. 33 ilden hiç kadın aday çıkmadı. 26. Dönem’de yüzde 14,9 olan kadın oranı, 27. Dönem’de yüzde 17'ye çıktı. 27. Dönem’de AKP, 49 kadın milletvekili, CHP, 18 kadın milletvekili, MHP, 4 kadın milletvekili, HDP, 23 kadın milletvekili, İP, 2 kadın milletvekili sayısına ulaştı. Kadın vekil oranının en yüksek olduğu parti ise HDP.
İlk yazılı Anayasa “Kanuni Esasi”nin 23 Aralık 1876 yılında yürürlüğe girmesi ile başlayan 142 yıllık demokrasi tarihimize baktığımızda 1876 Anayasası’ndaki hükümlere göre yapılan seçimlerle ilk Türk Parlamentosu, 20 Mart 1877 tarihinde açıldı. İlk Anayasa’dan bugüne kadar yaklaşık 150 yıllık siyasal hayatımızın, 1920’den 2018’e kadar geçen 98 yıllık döneminde yapılmış olan milletvekili seçimlerindeki kadın milletvekili sayılarına bakıldığında özellikle Cumhuriyet sonrasındaki seçimlerde bu açıdan büyük bir başarı kaydedildiği gözleniyor. Haziran 2018 seçimleri sonrası 103 kadın milletvekili Meclis’teki yerini aldı.
Milletvekili seçimlerine katılma hakkı kazanan kadınlarımızın bu hakkının başlama tarihi, aynı zamanda kadının sosyal yaşamda ve iş yaşamında daha etkin olmaya başlamasının da tarihidir. Kadın vekillerin sayısının daha da artması dileğiyle.
