Türkiye Barolar Birliği, Rize İkizdere’de yapılması planlanan taş ocağı ile ilgili gelişmeleri “Rize İkizdere’de Olan Nedir?” başlığıyla raporlaştırdı. Taş ocaklarının yapılmasını durdurmaya çalışan köylülerin, ihaleyi yapan firmanın, iktidar temsilcilerinin ve baroların süreç içindeki görüşlerine yer verilen raporda, ekosistemin ciddi şekilde zarar göreceği vurgulandı.
Son dönemde oldukça tartışma yaratan çevre meselelerinden birisi de Rize ili İyidere ilçesinde yapılması planlanan Lojistik Liman ve Dip Taraması projesi kapsamında, dolgu için kullanılacak malzemenin İkizdere ilçesinde yapılması öngörülen taş ocaklarından karşılanması yönünde başlatılan faaliyetler oldu. Öncesinde nehir tipi HES’lerin yapım sürecinde gerçekleşen eylemlerle gündeme gelen bölgede, Nisan 2021’de, taş ocağı için yol açılması sırasında önde kadınlar olmak üzere, yöre sakinleri tarafından başlatılan eylemlerle, projelerin durdurulması talep edildi.
“Tarım ve hayvancılık tehlike altında kalacak”
Türkiye Barolar Birliği Çevre ve Kent Hukuku Komisyonu Raporu’nda, Cevizlik Taş Ocağı projesi için yol açma faaliyetlerini durdurmaya çalışan köylüler, bir rant projesi olarak gördükleri faaliyet için, “ Proje sonucu vadide su kaybolacak, kalan sular kirlenecek, tarım ve hayvancılık tehlike altında kalacaktır. Projenin yaratacağı tahribat, Cevizlik ve Gürdere köylülerini bölgede yaşayamayacak hale getirecektir" diyor. Lojistik Liman ihalesini alan Cengiz İnşaat tarafından yapılan açıklamalarda ise; İyidere Lojistik Limanı projesi inşaat faaliyetlerine başlanıldığı, Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı tarafından yapılan incelemeler sonucunda, Bakanlık tarafından seçilen İkizdere Cevizlik Taş Ocağı için hammadde üretim izni alındığı, lojistik liman projesi ile sınırlı hammadde temini sağlandıktan sonra toprak üzerindeki bitki ve ağaçlandırma çalışması yapılarak mevcut doğal yaşamın geri kazanılmasının sağlanacağı, ifade ediliyor.
İktidar doğru ve yeterli bilgilendirme yapılmadığını belirtiyor
Rapora göre proje ile ilgili iktidar görüşlerinde; İyidere Lojistik Liman projesinin Türkiye’nin büyük ve özellikle Karadeniz için önemli projelerden birisi olduğu, dolguda kullanılacak taş için teknik özellikleri belirlenmiş en uygun rezerv alanının burada olduğu, alternatif bir alan olmadığı, faaliyet öncesinde doğru ve yeterli bilgilendirme yapılmış olsaydı eylemlerin söz konusu olmayacağı, belirtiliyor. Köylülerin eylemine destek veren barolar tarafından yapılan açıklamada; dört taş ocağı projesine karşı çıkan köylülerin, yaşam alanlarında yapılması planlanan bu projelerle ilgili tam bir bilgilendirme ve onaylamadıkları projeye karşı çıkma hakkına sahip oldukları, idarelerin yöre sakinlerinin bilgi edinme ve yargıya erişim haklarını kullanmalarını engellemenin hukuk dışı olduğu belirtilirken Rize Barosu ise projeyi savunan açıklamalarda bulundu.
2019 ÇED Raporu çerçevesinde sürecin değerlendirilmesi
Rize ili İyidere ilçesinde yapılması planlanan Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığına ait Lojistik Liman ve Dip Taraması projesi kapsamında, 8 Mayıs 2019 tarihli duyuru ile ÇED olumlu kararı kamuoyuna bildirildi. ÇED Raporu’na göre, projenin inşaat aşamasında kullanılacak olan dolgu malzemeleri ruhsatlı ve izinli malzeme ocaklarından, beton ise yine ruhsatlı ve izinli malzeme ocaklarından karşılanacak olup proje kapsamında herhangi bir malzeme ocağı işletilmesi veya hazır beton tesisi kurulması planlanmamaktadır. ÇED Raporu’na göre proje dolgu alanları için gereken dolgu malzemesi/taş ihtiyacı proje dışında değerlendirilerek, satın alma yoluyla temin edilmesi hedeflendi. Bu şekilde, salt liman bölgesi üzerinden yapılan değerlendirmede, proje bölgesinde ilan edilmiş özel statülü/koruma alanı (doğal sit alanı, turizm merkezi, Ramsar Alanı, sulak alan, özel çevre koruma alanı) bulunmadığı sonucuna varıldı.
İkizdere Vadisi Doğal Sit Alanı
2019 tarihli Mermer (Bazalt) Ocağı ve Kırma-Eleme Tesisi Proje Tanıtım Dosyası’na göre tesis için talep edilen ÇED alanı 24,91 hektar. Uzungöl Tabiat Parkı, Çamdere Tabiat Parkı, Karadere Sulak Alanı, Kaçkar Dağları Milli Parkı gibi çok sayıda korunan sit alanı proje bölgesinin çevresinde. Bakanlığın 13.08.2020 tarih ve 170536 sayılı oluru ile Rize ili İkizdere ilçesi İkizdere Vadisi Doğal Sit Alanı olarak tescil edildi. Buna dair Bakanlık açıklamasında, Vadi’nin kısmen Nitelikli Doğal Koruma Alanı, kısmen de Sürdürülebilir Koruma ve Kontrollü Kullanım Alanı olarak tescil edildiği bilgisi yer alıyor.
Doğru ve güncel bilgi sağlanmaması sorun teşkil ediyor
İdare tarafından, sürece ilişkin detaylı, doğru ve güncel bilgilerin sağlanmasındaki eksikliğe değinilen raporda, değerlendirme konusu lojistik liman ve bu liman için yapılacak dolgu malzemesinin temini süreçlerine dair, tek bir elden, detaylı, doğru ve güncel bilgilerin idare/bakanlıklar tarafından sağlanmamış oluşu, önemli bir eksiklik olduğu vurgulanıyor. ÇED Yönetmeliği’nin konuyu düzenleyen hükmünün sürekli değiştirilmiş olması, 25 hektar ve üzeri projeler ÇED’e tabi iken, salt yükümlülükten kurtulmak için 25 hektarın hemen altında (İkizdere Mermer (Bazalt) Ocağı ve Kırma-Eleme Tesisi projesinde olduğu gibi 24,91 hektar) gösterilmesi gibi hukuku dolanmaya yönelik işlemler, yurttaşların idareye duyduğu güveni sarsarken, insanların haklı, doğal ve samimi tepkilerinden siyasi rant devşirmek isteyen kişi/gruplara da alan açtığının altı çiziliyor.
“Şeffaflık ve hesap verilebilirlik çerçevesinde hareket edilmeli”
El değmemiş, yolu bile olmayan bir ormanlık alanda, ÇED değerlendirmesi yapılmaksızın faaliyete başlanması, rapora göre çevre koruma anlayışındaki eksikliği de gözler önüne seriyor. Bir ormanlık alanın göbeğinde gerçekleştirilecek faaliyetin çok ciddi kümülatif etkisi olacaktır. Aynı zamanda raporda, bilgiye sahip olan idarelerin iyi niyet, şeffaflık ve hesap verilebilirlik çerçevesinde hareket ederek gerek yöre sakinlerini gerekse de kamuoyunu yeterli bilgi ile donatmaları, yanlış, hatalı bilginin yayılmasını önleyerek insanların gerçek dışı bilgilerle yönlendirilmemesini sağlayabilmelerinin önemli ve gerekli olduğu vurgulanıyor.
(İlknur Yağumli)
