Hukuki işlemlerin geçerliliği, kanunların emredici hükümlerine, kamu düzenine, ahlaka ve kişilik haklarına uygunluk gibi temel şartlara bağlıdır. Bu şartlara aykırı olarak yapılan işlemler, geçersizlikle sonuçlanabilir. Geçersizlik halleri arasında en ağır olanı ise “mutlak butlan”dır. Mutlak butlan, işlemin baştan itibaren geçersiz sayılması anlamına gelir ve çoğu zaman mahkeme tarafından re’sen dikkate alınır.
Mutlak butlan, bir hukuki işlemin kanunun emredici hükümlerine açıkça aykırı olması durumunda ortaya çıkar. Bu tür işlemler, tarafların rızasıyla dahi geçerli hale getirilemez. İşlem, sanki hiç yapılmamış gibi kabul edilir ve bu geçersizlik, mahkeme tarafından kendiliğinden (re’sen) dikkate alınır.
Mutlak Butlan Sebepleri:
- Mevcut bir evlilik varken ikinci bir evlilik yapılması
- Evlilik sırasında taraflardan birinin sürekli ayırt etme gücünden yoksun olması
- Taraflardan birinde evlenmeye engel olacak derecede akıl hastalığı bulunması
- Taraflar arasında evlenmeye engel derecede hısımlık ilişkisi olması (örneğin kardeşler arası)
Resmi nikâhlı bir kişinin ikinci kez evlenmesi, Türk Medeni Kanunu’na göre mutlak butlan sebebidir. Bu evlilik, mahkeme kararıyla iptal edilir ve geçersiz sayılır.
Mutlak butlan, sadece evlilik hukukunda değil; borçlar, ticaret ve idare hukukunda da geçerli olabilir. Örneğin, konusu imkânsız olan bir sözleşme ya da hukuka ve genel ahlaka aykırı bir işlem de mutlak butlanla geçersiz sayılır.
- Borçlar Hukuku Örneği: Taraflar arasında yapılan bir sözleşmenin konusu imkânsızsa (örneğin, satışı yapılan mal gerçekte yoksa ya da fiziksel olarak teslimi mümkün değilse), bu sözleşme mutlak butlanla geçersiz sayılır. Çünkü Türk Borçlar Kanunu’na göre sözleşmenin konusunun mümkün olması gerekir.
- Ticaret Hukuku Örneği: Bir anonim şirketin esas sözleşmesinde, kanuna aykırı hükümler yer alıyorsa (örneğin, pay sahiplerinin devredilemeyeceği gibi bir madde varsa), bu durum mutlak butlan sebebidir. Çünkü Türk Ticaret Kanunu, pay devrinin sınırlandırılmasını ancak belirli şartlarla kabul eder. Aykırı düzenlemeler geçersiz sayılır.
- İdare Hukuku Örneği: Bir kamu kurumunun, yetkisi olmayan bir makam tarafından alınan kararı (örneğin, bir belediye zabıta müdürünün imar ruhsatı vermesi), yetki unsuru eksikliği nedeniyle mutlak butlanla hükümsüzdür. Bu tür işlemler, idare hukuku açısından “yok hükmünde” kabul edilir.
