Glukoz Nedir?
Glukoz, vücudun ana enerji kaynağı olan ve metabolik süreçlerde kullanılan, tüketilen yiyecek ve içeceklerden elde edilerek kan dolaşımında yer alan bir karbonhidrat türüdür. Vücuda alındıktan sonra kan dolaşımı yoluyla hücrelere taşınan glukoz, karbonhidratların temel yapı taşını oluşturur. Glukoz seviyesi vücutta iyi yönetildiğinde fark edilmeyebilir. Yine de glukoz yüksekliği ya da düşüklüğü olduğu durumlarda işleyişi etkileyebilmektedir. Doğru yönetilemeyen glukoz seviyeleri sağlık açısından zararlı olabilir.
Glukoz Değeri Nasıl Ölçülür?
Açlık kan şekeri olarak da bilinen glukoz serum plazma, 8 saat açlığın ardından ölçüldüğünde doğru sonucu vermektedir. Kanda yer alan glukoz seviyesi, parmağı delip, bir damla kan alınarak test şeridine damlatmak suretiyle ölçülebilir. Hastane ortamında ise kan alınarak laboratuvara yönlendirilir. Laboratuvarda kanın plazma alanındaki glukoz değeri ortaya çıkarılır. Bunun yanında günümüzde evde glukoz ölçümü bir damla kan ile cihazlarla kolaylıkla yapılmaktadır.
Normal değer: %5,7'nin altında
Prediyabet (gizli şeker): %5,7 ile %6,4 aralığında
Diyabet: %6,5 ya da daha üstü
Glukoz Değeri Kaç Olmalı?
Glukozun kanda normal değerde olması normoglisemi, normalden düşük çıkması hipoglisemi ve normalden yüksek çıkmasına ise hiperglisemi olarak adlandırılır. Yetişkin ve çocuklar arasında glukoz değeri arasında 20-30 mg/dl fark bulunabilir. Normal glukoz (kan şekeri) değeri, açlık durumunda 70 ile 100 mg/dL (3,9 ve 5,6 mmol/L), tokluk durumunda ise 70-140 mg/dl olarak kabul edilir. Glukoz değeri 60’ın altında olduğunda hipoglisemi meydana gelir.
Glukoz Düşüklüğü (Hipoglisemi) Nedir?
Hipoglisemi olarak da adlandırılan glukoz düşüklüğü, kandaki glukoz seviyesinin normal değer olan 60’ın altına düştüğünde meydana gelir. Tip 1 diyabeti olan, insülin ya da diğer bazı diyabet ilaçları kullanan, 65 yaş ve üstünde kişilerde, böbrek, kalp ve bilişsek bozukluğu bulunanlarda glukoz düşüklüğü görülür. Glukoz düşüklüğü şu belirtilerle ortaya çıkar:
Açlık
Yorgunluk ve halsizlik
Baş dönmesi
Sinirlilik
Kalbin düzensiz atması
Net görememe ve konuşamama
Terleme ve titreme
Endişeli olma hali
Bunların yanında çeşitli diyabet ilaçları da dozundan fazla alındığında hipoglisemi meydana gelebilir. Vücudun günlük ihtiyacından daha az kalori almak ve yoğun egzersiz yapmak da glukoz düşüklüğüne sebep olabilir. Nadir de olsa, karaciğer, böbrek hastalığı ve hormon gibi durumlarda da glukoz düşüklüğü görülür.
Glukoz Yüksekliği (Hiperglisemi) Nedir?
Hiperglisemi olarak bilinen glukoz yüksekliği, kanda bulunan glukozun (şekerin) normal değerlerden daha yüksek olduğu anlamına gelir. Açlıkta hiperglisemi (8 saatlik açlık) desilitre başına 130 mg/dL, toklukta (yemek yedikten 2 saat sonrası) 180 mg/dL olarak kabul edilir. Diyabet teşhisi konmamış kişiler için glukoz yüksekliği, açken 125 mg/dL'den (desilitrede miligram) daha yüksek kan şekeridir.
Glukoz Yüksekliği Neden Olur?
Glukoz yüksekliği, vücutta çok az insülin olduğunda ya da vücutta insülin düzgün kullanılamadığında meydana gelir. Kanda glukoz yüksekliği, diyabet hastası olduğunuz anlamına gelir ve diyabete sahip olan kişiler glukoz yüksekliğinin sebep olduğu ataklar yaşayabilmektedir. Tedavi edilmeyen glukoz yüksekliği, sinirlere, kan damarlarına, doku ve organlara zarar verebilir. Glukoz yüksekliği şu belirtilerle ortaya çıkar:
Susama hissi ya da açlık
Sık idrara çıkma
Baş ağrısı
Bulanık görme
Tükenmişlik
Kilo kaybı
Vajinal mantar enfeksiyonları
Cilt enfeksiyonları
Yavaş iyileşen kesikler ve yaralar
Kan şekerinin düzenli olarak kontrol edilmesi, beslenme süreçlerinin dengelenmesiyle glukoz yüksekliği kontrol edilebilmektedir.
Glukoz Yüksekliği Nasıl Tedavi Edilir?
Glukoz yüksekliği durumunda eğer diyabet tedavisinde insülin kullanılıyorsa oluşan atağı önelemk için insülin enjekte edilmelidir. İnsülin dozları kişilere göre farklılık gösterir. Bunların yanında tüketilen gıdaların değiştirilmesi ve egzersiz yapılması da glukoz değerinin düşmesine ve dengelenmesine yardımcı olur.
Glukoz Değeri Nasıl Dengelenir?
Yaşam tarzında yapılan bazı değişiklikler, sağlıklı beslenme ve hareket etme glukoz değerinin dengelenmesine yardımcı olur. Glukoz normal değerini sağlamak için şu yöntemlerden yararlanabilirsiniz:
Glisemik indeksi düşük olan besinlerden yararlanın
Şeker tüketimini sınırlandırın
Magnezyum içeren besinler tüketin
Diyet lifi içeren besinleri tercih edin
Stresten uzak durun
Su tüketimini artırın
Uyku kalitenize dikkat edin
Kafein ve alkol tüketimini sınırlandırın
Düzenli olarak spor yapın