Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, AK Parti Türk Dünyası Vizyon Belgesi Tanıtım Programı’nda yaptığı konuşmada Boraltan Faciasına değindi. Erdoğan’ın açıklamalarının ardından, “Boraltan Faciası nedir?” sorusu yeniden gündeme geldi.
Boraltan Faciası nedir?
Boraltan Faciası, II. Dünya Savaşı’nın son günlerinde Türkiye’ye sığınan Azerbaycan kökenli Sovyet vatandaşlarının, Sovyetler Birliği’ne teslim edilmesinin ardından sınırı geçer geçmez infaz edilmesiyle sonuçlanan trajik bir olaydır. Tarihe, Boraltan Köprüsü Katliamı olarak da geçmiştir.
Olay, 6 Ağustos 1945 tarihinde yaşandı ve Türkiye Cumhuriyeti tarihinin en acı hadiselerinden biri olarak anıldı. İnsani ve vicdani yönüyle uzun yıllar tartışma konusu oldu.
Boraltan Faciası ne zaman ve nerede yaşandı?
Facia, Türkiye–Sovyetler Birliği sınırında, Aras Nehri üzerindeki Boraltan Köprüsü çevresinde meydana geldi. Yaklaşık 195 kişilik Azerbaycanlı sığınmacı grup, sınırda Sovyet yetkililere teslim edildi. Sığınmacılar, sınırı geçtikten hemen sonra kurşuna dizildi.
Her ne kadar teslim işlemi resmî olarak Kars’ın Akyaka bölgesinde yapılmış olsa da, sığınmacıların Türkiye’ye ilk giriş noktası Boraltan Köprüsü olduğu için olay bu isimle anıldı.
Boraltan Facias'nda ne oldu?
1945 yılında savaş sona ererken Türkiye, uluslararası dengeler gereği zor bir süreçten geçiyordu. Sovyetler Birliği, Türkiye’ye sığınan kendi vatandaşlarının iadesini talep etti. Dönemin siyasi şartları, Ankara’yı bu talep karşısında temkinli davranmaya itti.
Alınan bir Bakanlar Kurulu kararıyla, Türkiye’ye sığınan ve askerlik hizmetine bağlı olduğu belirtilen Sovyet vatandaşlarının iade edilmesine karar verildi. Bu kapsamda sığınmacılar Yozgat’taki kampta toplandı ve ilk kafile sınır hattına gönderildi.
Tanıklıklara göre, sığınmacılar teslim edilmeden önce Türk askerlerine defalarca yalvardı. Sovyetlere verilmek istemediklerini açıkça dile getirdiler. Ancak verilen emir değişmedi ve grup teslim edildi. Sığınmacılar, Boraltan Köprüsü’nü geçtikten hemen sonra Sovyet askerleri tarafından infaz edildi. Tanık anlatımlarına göre grup, kısa sürede makineli tüfeklerle tarandı. Olay, sınırda görev yapan Türk askerleri üzerinde de derin bir travma yarattı. Boraltan Köprüsü’nün karşı kıyısında yaşanan bu katliam, uzun yıllar kamuoyuna yansıtılmadı ve sessizlik içinde kaldı.
Boraltan Faciası ilk nezaman açıklandı?
Boraltan Faciası, 1945 yılında kamuoyuna açıklanmadı. Konu ilk kez 1951 yılında Meclis gündemine taşındı. Yapılan açıklamalarla, iade edilen sığınmacıların akıbeti resmî kayıtlara geçti.
Bu gelişmelerin ardından, Türkiye’de kalan diğer sığınmacılar için iade süreci durduruldu. Bir kısmına Türkiye’de kalma ve vatandaşlık hakkı tanındı.
Boraltan Faciası'nın Türkiye ve Azerbaycan açısından anlamı
Boraltan Faciası, Türkiye için tarihsel bir ders ve vicdani bir yara olarak görülüyor. Kararın dönemin ağır siyasi baskıları altında alınmış olması, yaşanan acının etkisini azaltmadı.
Azerbaycan açısından ise Boraltan, Sovyet döneminin zulmünü simgeleyen olaylardan biri olarak hafızalarda yer aldı. İki ülke arasında “iki devlet, tek millet” anlayışının güçlenmesinde bu acı tecrübenin önemli bir yeri olduğu ifade ediliyor.
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan da farklı konuşmalarında, Boraltan Faciası’nı hatırlatarak benzer utançların bir daha yaşanmayacağını vurguladı.
