Gündemimizde her geçen gün daha fazla yer bulan kripto paralar Türkiye’deki yatırımcı sayısını hızla artırmaya devam ediyor. Güvenilir mi güvenilmez mi, yasal mı değil mi, sonu gelir mi gelmez mi gibi birçok tartışma süregelirken geçtiğimiz günlerde piyasada bir deprem yaşandı. Pazar günü sabah saatlerinde Twitter’da paylaşılan bir tweet sebebiyle kripto para borsası 300 milyar dolar kayıp yaşadı. Tweet, ABD Hazinesinin birkaç finans kurumunu kripto para borsasında kara para aklama ile suçlamasıyla ilgili doğrulanmamış bir haberdi. Bu haber kripto piyasasında deprem etkisi yarattı ve ağır bir enkaz bıraktı. O saate kadar 60 bin dolar seviyelerinde olan Bitcoin 50 bin dolar seviyelerine kadar geriledi. Altcoinler haftalar önceki seviyelerine döndü. Toplam kayıp yaklaşık 300 milyar doları buldu.
Doğrulanmamış bir tweetin piyasadan bu kadar para silmesi epey şaşkınlık yarattı. Kripto para piyasasının ne kadar kırılgan olduğu bir kez daha ortaya çıkmış oldu. Halbuki yatırımcılar için kripto paranın en cazip yanlarından biri merkeziyetsiz olması, kişilerin kurumların tekelinde olmaması bu sebeple de devletlerin, kişilerin manipüle edemediği, siyasetle değer kaybı ya da artışı yaşamayan bir piyasa olması. Ancak bu tweet olayıyla pek de öyle olmadığı bir kere daha ortaya çıktı.
Piyasaların düzenleyici ve denetleyici kurumlar tarafından kontrol edilmesi bu tarz manipülatif işlemlerin önüne geçilmesini sağlar. Kripto para piyasasının merkeziyetsiz olması bu kurumların oluşumunu doğal olarak engelliyor bu sebeple de piyasa manipülasyona çok açık hale geliyor. Belirli çıkar grupları uydurma bilgiler veya yapay ticari hareketler aracılığıyla yatırımcıları yanlış yönlendiriyor. Serbest piyasa dedikleri bu olsa gerek! Tabi tam anlamıyla serbest piyasa diyemiyoruz çünkü kripto piyasasında organize manipülasyonlar çıkar grupları tarafından yaratılıyor.
Piyasada bu manipülasyon olayına teknik bir isim de verilmiş “pump and dump” yani bir nevi “keriz silkeleme” de denilebilir. Kolektif kazanç sağlama amacıyla “ pump and dump” grupları kurularak bir hedef para birimi belirleniyor. Belirlenen para birimine düzenli olarak yatırım yapılıyor ve para biriminin değeri yükseltiliyor. Grubun tüm üyeleri aynı anda alım “pump” gerçekleştirerek hacmi yükseltiyor ardından satış “dump” başlıyor. Satışla birlikte para biriminde değer kaybı yaşanıyor. Böylelikle manipülasyoncular hem kar ediyorlar hem de o para birimine yatırım yapanları yanıltarak zarara sokuyorlar. Manipülatif hareketlerin varlığı her piyasada olumsuz etki yaratır ancak kripto paralarda etkisi daha yıkıcı ve derin olabilir. Bir para biriminde yapılan manipülasyon kar topu etkisi göstererek piyasayı çökertebilir.
Manipülasyonlarla ilgili bir yaptırım şimdilik yok zaten orta uzun vadede pek mümkün de görünmüyor. Fakat kripto para birimlerinin gerçek anlamda para olarak kullanılması için uzun vadede bu manipülasyonları engelleyici bir mekanizma geliştirmesi gerekir. Haliyle, atılan tweetler ya da şişirilen para birimlerinde yaratılan yanlış yönlendirmelerden etkilenmemek için piyasayı iyi tanıyor olmak gerekiyor. Özellikle bizim gibi kolay kazanç yöntemlerine rağbet gösteren ülkelerdeki yatırımcıların dikkatli olmasında fayda var. Yoksa kripto dolandırıcılarına yem olmak kaçınılmaz görünüyor.
İlknur Yağumli
