Vazovagal Senkop Nedir?
Vazovagal Senkop, halk arasında “bayılma” olarak bilinen senkop hâlinin en yaygın türlerinden biridir. Tıp literatüründe “nörokardiyojenik senkop” olarak da geçer.
Vücut bazı tetikleyicilere karşı aşırı tepki verir; bu tepki sonucunda kalp atış hızı yavaşlayabilir ve kan basıncı düşebilir. Bu da beynin geçici olarak yeterince kan alamamasına ve bilinç kaybına neden olabilir.
Bu durum genelde ciddi bir hastalığın belirtisi olmadan da görülebilir; ancak her bayılma atakında mutlaka basit geçiştirilmeyip altında yatan nedenin değerlendirilmesi önerilir.
Nedenleri Ne?
Vazovagal senkopun oluşmasında rol oynayan başlıca mekanizma: Sinir sisteminin (örneğin vagus siniri gibi) istemsiz bir refleksle kalp atış hızını ve damar tonusunu etkileyerek kanın bacaklarda veya vücudun alt kısmında göllenmesine izin vermesi; bu da beyne giden kan akışının azalmasına yol açar.
Yaygın tetikleyiciler şunlardır:
Uzun süre ayakta durmak, özellikle sıcak veya kalabalık bir ortamda bulunmak.
Kan görmek, iğne yapılması gibi duyusal/psikolojik tetikleyiciler.
Ağrı, yoğun duygusal stres, korku ya da şok gibi durumlar.
Ani pozisyon değişikliği (yataktan kalkma, çok hızlı ayağa kalkma) veya susuzluk, açlık gibi genel durumlar.
Bu tip durumlar kalp atış hızını düşürüp damarları genişletirken, kanın bacaklara doğru “göç etmesine” ve beyne yeterli akım gitmemesine neden olabilir.
Belirtileri Neler?
Vazovagal senkop genellikle bir “ön uyarı” dönemiyle başlar ve ardından bilinç kaybı meydana gelebilir. Tipik belirtiler:
Baş dönmesi, sersemlik hissi.
Görmede bulanıklık, “tünel görüş” etkisi.
Soğuk terleme, yüzde solgunluk.
Bulantı, sıcaklık hissi, kulaklarda çınlama ya da uğultu.
Bilinç kaybı (bayılma) genelde kısa sürelidir ve kişi kendine göre hızlıca gelir.
Tanı Nasıl Konur?
Bu tip bayılma atağı geçiren bir kişide yapılması gerekenler arasında:
Hastanın öyküsünün detaylı alınması (ne yapıyordu, ne hissetti, hangi pozisyondaydı, tetikleyici var mı?).
Fizik muayene ve gerekirse EKG, Holter ritim takibi, ekokardiyografi gibi kardiyolojik testler.
Özellikle tekrarlayan bayılmalar ya da altta kalp hastalığı şüphesi varsa “tilt-masa testi” (tilt-test) gibi özel testlerle ortostatik ya da vazovagal mekanizmaların değerlendirilmesi.
Tedavi Süreci Nasıl?
Çoğu vazovagal senkop vakası konusunda endişe yaratmaz ve tedavisiz de yönetilebilir. Ancak atakların sıklığını azaltmak ve düşme gibi sonuçları önlemek için yapılabilecekler şunlardır:
Tetikleyici durumlardan kaçınmak: uzun süre ayakta kalmamak, sıcak/kalabalık ortamdan uzak durmak.
Bayılma hissi başladığında oturmak ya da uzanıp bacakları yukarı kaldırmak; böylece beyne kan akışı desteklenebilir.
Yeterli sıvı alımı, dengeli beslenme ve uygun miktarda tuz alımı gibi genel sağlık alışkanlıklarını korumak.
Gerekirse doktor gözetiminde ilaç tedavisi veya kalp ritim sorunları varsa cihaz takibi gibi ileri yöntemler.