İklim değişikliğiyle mücadele kapsamında hazırlanan ve uzun süredir kamuoyunda tartışma yaratan İklim Kanunu Teklifi, Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde kabul edildi. AK Parti tarafından sunulan ve muhalefetin sert muhalefetine rağmen yasalaşan düzenleme, sera gazı emisyonlarının azaltılması, iklim değişikliğine uyum, planlama araçları, izin ve denetim süreçleri ile kurumlar arası koordinasyon gibi başlıklarda yeni bir çerçeve sunuyor.
“İklim adaleti”nden “karbon kredisi”ne 39 yeni tanım
Yasa kapsamında çevre ve iklim hukukuna dair birçok yeni kavram da mevzuata girdi. “İklim adaleti”, “iklim finansmanı”, “net sıfır emisyon”, “emisyon ticaret sistemi”, “karbon kredisi”, “gönüllü karbon piyasaları” ve “birincil piyasa” gibi toplam 39 yeni terim tanımlandı. Bu terimler, karbon piyasaları ve çevre denetimiyle ilgili teknik düzenlemelere temel oluşturacak.
İklim Değişikliği Başkanlığı'na geniş yetkiler
Yeni kanunla birlikte İklim Değişikliği Başkanlığı merkezi konuma getiriliyor. Sera gazı emisyonlarının izlenmesi, piyasaya dayalı karbon fiyatlama mekanizmalarının oluşturulması, verilerin toplanması ve kurumlar arası koordinasyon bu kurumun görevleri arasında yer alacak. Başkanlık, kamu kurumları ve özel sektör dahil tüm ilgili taraflardan bilgi ve belge talep edebilecek; bu veriler Ulusal Coğrafi Bilgi Platformu üzerinden paylaşılacak.
Yerel yönetimler ve sektörler sorumluluk alacak
İller düzeyinde hazırlıklar da hızlanacak. Yerel iklim değişikliği eylem planları, valilikler, belediyeler ve il özel idareleri koordinasyonunda hazırlanacak. Bu planlarda “adil geçiş” ilkesi ve sera gazı azaltımı öncelikli olacak. Su kaynaklarının yönetimi, erozyonla mücadele ve yutak alanların sürdürülebilirliği de kanunun hedefleri arasında yer alıyor.
Sınırda karbon düzenlemesi ve Karbon Piyasası Kurulu
Türkiye Gümrük Bölgesi'nde ithal edilen malların sera gazı yükünü dikkate alan bir “Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması” kurulabilecek. Bu mekanizmanın detayları Ticaret Bakanlığı öncülüğünde belirlenecek.
Ayrıca Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanı başkanlığında, çeşitli bakanlıklar ve kurumlardan temsilcilerden oluşacak Karbon Piyasası Kurulu kurulacak. Bu kurul, karbon piyasalarının yönetiminden sorumlu olacak.
Ceza hükümleri dikkat çekiyor
Kanunla birlikte çevresel yükümlülüklere uymayanlara yönelik idari para cezaları da tanımlandı. Sera gazı emisyonlarını süresinde raporlamayanlara 500 bin TL ile 5 milyon TL arasında ceza kesilecek. Ozon tabakasını incelten maddelere ilişkin usulsüz ithalat, kullanım ve etiketleme ihlallerine yönelik cezalar ise 120 bin TL ile 2,5 milyon TL arasında değişecek.
Muhalefetten sert tepki
Muhalefet partileri ise kanunu “doğa katliamına yasal kılıf” olarak nitelendirerek karşı çıktı. Eleştiriler, yasanın iklim değişikliğiyle mücadele yerine enerji, inşaat ve madencilik sektörlerine yeni alanlar açacağı yönünde yoğunlaşıyor.