Amerika Birleşik Devletleri (ABD) Başkanı Donald Trump'ın, Çin'den alınacak gümrük vergisini "Çin'in 'fentanil' akışını önlemede başarısız olduğu" gerekçesiyle yüzde 10'dan yüzde 20'ye çıkardığını duyurması, "fentanil"in ne olduğu konusunda merak uyandırıyor.
Peki fentanil nedir? Nerede kullanılır? Etkileri nelerdir? Fentanil kullanımı yasal mıdır? Tüm bu soruların cevapları haberimizin devamında...
FENTANİL NEDİR?
Fentanil, 1950'lerin sonlarında Belçika'da Dr. Paul Janssen tarafından ilk defa sentezlenmiş ve analjezik etkisi (ağrı kesici) olan bir opioid madde türüdür. Bulunduğu zamandan beri gerekli durumlarda anestezik etkisiyle tıbbi amaçlarla kullanılmaktadır. Bu amaçlarla kullanılmak üzere; pastil, tablet, sprey, enjekte edilebilir türde birçok formu bulunur.
Tıbbi girişimlerde çeşitli şekillerde ve ihtiyaç halinde kullanılabilen bir madde olarak fentanilin morfinden yaklaşık 100 kat, eroinden ise 50 kat daha güçlü olduğu bilinmektedir. Bu yüzden hastane ortamında, uzman kişilerce ve uygun dozda uygulanması gerekmektedir.
Yanlış, amacı dışında ve doz aşımıyla kullanımında ölümcül olan fentanilin kayda geçmiş yan etkileri; solunum depresyonu, apne, miyoklonik hareketler, kas sertliği bradikardi, hipotansiyon, bulantı, kusma ve baş dönmesidir.
Türkiye'de fentanil var mıdır?
Fentanil barındıran ve türevi ilaçlar Türkiye'de kırmızı reçete altında gruplandırılmış olmakla beraber, yalnızca hekimlerin vereceği rapor üzerine edinilip kullanılabilir.
Fentanil kullanmak yasal mıdır?
Fentanilin tıbbi amaçlar dışında ve hekim, veteriner, eczacılık gibi uzmanlık gerektiren meslektekilerin izni ve girişimi olmaksızın bağımsız kullanımı tehlikeli ve yasaktır. Bu yüzden kırmızı reçeteli ilaçlar kategorisindedir. Alanı ve amacı dışında kullanılan fentanil, dünya genelinde yasaklı maddeler (uyuşturucu) kategorisinde kabul edilmiş bir suç olmakla narkotiğin konusuna girer.
Yasa dışı üretilen ve pazarlanan fentanil, farklı türde başka sentetik maddelerin katılmasıyla güçlendirilip kolaylıkla "ilaç" formunda kamufle edilerek illegal yollarla bağımlıların erişimine sunulabilir. Bu durum, bağımlılıkla mücadele hususunda, fentanil kullanımını insan sağlığını tehdit eden boyutlara ulaştırmıştır.
Yasa dışı üretilen fentanil tür sorunlara neden olur?
Fentanille üretilen muhtelif türde yasa dışı uyuşturucu maddelerin bağımlılar arasında kullanımı oldukça yaygındır.
Özellikle Amerika Birleşik Devletleri'nde (ABD) fentanil kullanımı öyle boyutlara ulaşmıştır ki, bu problem "fentanil salgını" (fentanyl epidemic) olarak adlandırılan bir fenomen haline gelmiştir.
Birleşmiş Milletler Uyuşturucu ve Suç Ofisi'nin (UNODC) 2024 yılı Dünya Uyuşturucu Raporu'na göre; ABD'de 80.000'in üzerinde opioid kaynaklı ölümün yaklaşık %90'ı bir opioid türü olan fentanil ve türevleri nedeniyle gerçekleşmiştir.