Bu yılın en uzun gecesini yaşadık. 21 Aralık, Kuzey yarım küre için yılın en uzun gecesi aynı zamanda en kısa günü. Güney yarım kürede ise tam tersi… Artık geceler kısalmaya günler uzamaya başladı. 21 Mart tarihinde gecenin ve gündüzün eşitlenmesiyle bahar da gelecek. Bu sene hem zor hem yavaş hem de hızlı aktı. 21 Aralık Şeb-i Yelda’dır. Yani Yelda Gecesidir. Kış dönümünün bir diğer adı. Şeb Farsça’da gece demek. Yelda ise en uzun gece anlamına gelir. Başta İran olmak üzere birçok yer Şeb-i Yelda özenli şekilde kutlanır. Bazı inanışlarda ‘Horrem Ruz’ (Kutlu Gün) olarak da bilinen Şeb-i Yelda, Eski Ermeni takvimlerinde de ‘Navasard’ şeklinde isimlendirilirmiş ve yeni yılın başlangıcını işaret edermiş. Şeb-i Yelda olan 21 Aralık günün en eski tek tanrılı inanış olan Zerdüştlükte kış mevsiminin ve yeni yılın başı olarak kutsaldı. En uzun gecede sabah güneş doğana kadar yemekler yeni, eğlenceler düzenlenirdir. İran’da yapılan Şeb-i Yelda kutlamalarında ailenin en büyüğünün evinde toplanılır, çeşitli meyveler yenir. Bu meyvelerin başında nar ve karpuz gelir. Nar bereketi simgeleyen bir meyvedir. Sabah güneş doğana kadar bu ritüel devam eder. Hafız-ı Şirazi’nin Hafız Divanı’ndan şiirler okunur. Hafız Divanı’ndan seçilen şiirlerin bir mesaj içerdiğine inanılır. Şiiri okuyan kişiye dizelerde bir mesaj gizlidir. 21 Aralık’ı 22 Aralık’a bağlayan Şeb-i Yelda kısa günlerin biteceğini simgeler. Divan şiiri beyitlerinde Şeb-i Yelda aşıklar için ıstırap haline gelen geceler için de kullanılır. Bu beyitlerden birkaçını anlamlarıyla paylaşmak istiyorum. ‘Şeb-i yeldayı müneccimle muvakkit ne bilir. Mübtela-yı gama sor kim geceler kaç saat. Beyitin sahibi Sabit, Nabi ile aynı dönemde yaşamış 17.yüzyıl şairlerinden biridir. Günümüzde fazla kişinin bilmediği Sabit’in yazdığı birçok beyit, o dönemde şairler arasında ünlüydü. Sabit bu beyitte, müneccim diyerek astronomi ile uğraşan kişileri işaret eder. Muvakkit ise güneşe bakarak namaz vakitlerini bildiren kimsedir. Mübtela-yı gam ise üzüntü, keder bağımlısı aşıkları ifade etmek için kullanılır. Beyitte ‘En uzun geceyi müneccim ve muvakkit ne bilir, gecelerin kaç saat olduğu keder bağımlılarına yani aşıklara sor’’ denilmektedir. Aşıkların en uzun gecede kederlerine keder ekledikleri anlatılır. Bir diğer beyit ise ‘Bana ki olup-durur her gice yelda. Saçunun fikrüdür pişe zi-sevda’. Ahmedi’ye ait olan bu beyitte pişe alışkanlık, zi-sevda ise sevdadan demektir. Beyit ‘Sevdana olan alışkanlığımdan saçının hayaliyle bana her gece şeb-i yelda olur’ demektedir. Yani sevgilinin saçının hayalini kuran aşık, bu karanlık saçların etkisiyle ona olan uzaklığıyla her gece en uzun geceyi yaşar.

Editör: TE Bilisim