Üzüntülü bir cenaze evinde tavuk pilav yerken, ev sahibine karabiber var mı? diye sorulan berbat bir yer olmuştu dünya. Cenaze evlerinde gelenlere pide ve tatlı ikramı, düğünlerde çığırından çıkmış bir eğlence anlayışı, asker uğurlamazlarsa hoyratlık, toplu taşım kullanımında pervasızlık, Diz boyu amacından sapmış sosyal hayatlar ile iç içe duruma düştük. Herhangi bir yerde bankoda biri varken, yanaşma diye çizilen sarı çizgiler iptal olmuştu. Geçiş ve inişlerde birbirinden müsaade istemeyen, her yerde sıraya uymayan insanlar gördük. Prof. Dr. Kadir CANGIZBAY her zaman sosyal mesafeyi vurguladı. Korona benzeri bir durum olmadığı için ilişkiler vıcık vıcık olmuştu. Kaba kuvvet ve nezaketsizliğin ön planda olduğu bir yapıdayız. Yere tükürmek, yere izmarit atmak, dumanı savura savura sigara içenler, kapalı mekanlarda nargile içilir hale gelmişti. Lokanta ve kafelerde iç içe masa sistemiyle oturma sisteminden vazgeçebilecek miyiz? Lokanta ve kafelere yiyecek içecek için bir, personel için bir, acil çıkış için en az bir ve bir de giriş kapısı olması gerektiğini biliyor muyuz? Bundan sonra ruhsatlar böyle gözden geçirilecek mi? Yoksa aynı taş aynı hamam devam mı edecek. Bu konuda bakanlık, belediyeler ve esnaf odası işbirliği yapıp ruhsatları elden geçirecekler mi? Profesyonel mutfaklarda çalışanlar, malzemeler ve en önemlisi ortam son derece iyi olmak zorunda. Hijyen ve kişisel bakım son derece önemli. Eğitim ve sertifikası olmayan kimseler bu alanda çalışmamalı. Her yere lokanta ve kafe açılmasına izin verilmemeli. Bu ramazan toplu iftarlar ve pide kuyrukları olmamalı. Belediyeler bile iftar çadırı kurmayıp kumanya hazırlanmalı. Bayram için ziyaretler ve tatlı satışları olmamalı. Kuaför ve güzellik salonları yeniden elden geçirilmeli. Özellikle erkek berberleri. Orhan Pamuk Kar romanında Kars şehrinde çok sayıda berber salonundan bahseder. Aslında bütün ülke böyle. Küçücük hatta 1 m2 berber dükkanları var. Kullanılan havlu ve aletler steril tutuklamıyor. Mekân dar olduğu için temas ve havasızlık had safhada. Manikür ve pedikür insan için şart. Bu yüzden çok fazla insan muzdarip. Kendi başına yapamıyor. Yaptıracağı hijyenik ve hesaplı yer bulamıyor. Yeniden açılmadan güzellik ve kuaför salonları sil baştan yapmalı. Personelden, metrekaresine, alet ve malzeme temin ve saklamasına ve en önemlisi İçeride kaç kişi kalacak meselesine kadar her şey ele alınmalı. Toplu taşım yine tıkış tıkış mı olacak. Dolmuşlara bir an önce validatör takılmalı. Para alışverişi kalkmalı. Hatlarda yoğunluk varsa araç sayısı artırılmalı. Raylı sistemler geliştirilmeli. Sefer sayıları artırılmalı. Bu konu ivedilikle ele alınmalı. Market ve Pazar yerleri ele alınmalı. Açıkta gıda satan her yer kapatılmalı. Gıda üretim, dağıtım ve sunum yeniden elden geçirilmeli. Çok kalabalık ortamlara dönüşmemeli. Market arabaları yeniden gözden geçirilmeli. Alışveriş keyif olmalı zulme dönüşmemeli. Okullarda temizlik ön plana çıkmalı. Okulda tuvalete gitmemek için evde yemek yemeyen çocuklar var. İdrar yolları enfeksiyonları hep bu yüzden. Devlet okullarında denetlenmeyen ve hizmet eğitimi almayan tek kişi ile bu iş olmaz. Okullar akşam kapanınca her akşam dezenfeksiyon yapılmalı. Hijyen eğitimi uygulamalı verilmeli. Umumi tuvaletler ülkemizde yetersiz ve kirli. Bu bilinci oluşturmalıyız. Kızılay gibi merkezi yerlerde yer üstünde lavabo yok. Yüksel camii ve Sakarya Caddesi girişindeki lavabolar kaldırılmalı. Camilerde abdest alma yerleri sıhhi ve temiz hale getirilmeli. Şu sıçramaları engellenmeli. Abdest alma terbiyesi verilmeli. Camilere çıplak ve ıslak ayakla kimse girmemeli. Kabahatler kanunu gerçekten uygulamamalı. Ben yaparım oldu ya da hayvani davranışlar cezasını ve toplumsal ayıplanma karşılığını bulmalı. Kendini bilmezlerin geri adım atması için uyarma ve şikayet mekanizmalarını çalıştırmalıyız. Çöp konusunda daha dikkatli olmalıyız. Hedefimiz temiz sokaklar olmalı. Yerleri evimiz gibi bilmeliyiz. Geri dönüşümden haberdar olmalıyız. NOT Görgü ve nezaket kuralları ile ilgili görseller, eğitimler, broşür ve kitaplar artırılmalı. İnteraktif uygulamalar artırılmalı. Sosyal mesafeyi her zaman korumalıyız. Edep din içinde önemli. Adabı muaşeret hayatın özü olmalı.
