Sanatın kitabı

2017 Yılının ilk onbir ayında yayınevlerimiz toplam da 381.881.249 adet kitap yayınlamışlar. Üstelik bir önceki  yıla gore de %1'lik bir artış var. Yayınlanan kitapların  bir kısmı eğitim kitapları. Sadece Kasım 2017 verilerine bakalım: Basılan kitapların kabaca %36'sı eğitim kitaplarını oluştururken, % 24'ünü yetişkinlere yönelik inceleme araştırma kitapları % 8’i yetişkin edebiyat sanat kitapları, çocuk ve gençlik kitaplarının oranı  %15, dini içerikli kitaplar % 13 akademik kitaplar % 2 ve ithal kitaplar % 1. Kasım 2017 'de yazıyla yirmibeş milyon dokuzyüz doksan üçbin dokuzyüz onbeş adet kitap basılmış, kabaca dokuzbuçuk milyonu eğitim kitabı,  diğer onbeş milyon adet yukarıda dökümünü yaptığımız diğer alanlara ait rakamlar. Diğer alanlar kategorisi oldukça geniş. Ben bu yazıda özellikle kültür-sanat (bu ” kültür-sanat” kavramı da epeyce problemli zira 'Kültür' sanatı'da kapsar) ve daha çok plastik sanatlar alanında yayınlanmış, bazı kitaplardan bahsetmek bazılarının altını çizmek ve üçyüzseksenbirmilyon küsür kitap arasından sıyrılıp gelen, beğendiğimiz,feyz aldığımız kitapları  moda deyimiyle diğer insanlarla'paylaşmak' istedim . Sanat ne kadar netameli ve belalı bir iş ise sanat yayıncılığı da bir o kadar zor ve zahmetli bir uğraş. Sanat kitapları, pahalı ve erişimi oldukça zor kitaplar. Bu Kitapların büyük çoğunluğu çeviri kitaplar olduğundan hani neredeyse Türkçe “meal 'e” ihtiyaç duyacak kadar üstten bakan, elitist, dar bir çevreye hitap eden bir dil ve jargonla yazıldıklarından bu bölümlerde okuyan öğrencilere bile 'ağır' gelebilmektedir. Bu sebeple zavallı yavrucakların bile ilgisine mazhar olduklarını söylemek zor. (-Hem hocam "artık ulaşmak zor olsa da" Wiki ve Ekşi var ...) (-Aynen...Sıkıntı yok) Memleketteki genel okuma eğilimi de düşünüldüğün de 2. baskısını görebilen sanat kitabı çok az. Birçok kitap ilk baskısından sonra yeni baskıları yapılamıyor maalesef. Erişimi Zorlayan bir diğer önemli faktör'de sanat kitaplarının doğası gereği baskı maliyetlerinin çok yüksek oluşu ve bunun fiyatları astronomik ölçüde arttırması. Bir çok üniversite'de temel kitaplardan kabul edilen ve öğrencilere de önerilen çok kıymetli bir kitap olan Gombrich’in "Sanatın öyküsü" kitabı 145 TL ye satılmaktadır. Asgari ücretle çalışan işçi bir aylık maaşıyla 10 adet "sanatın öyküsü" kitabı alabilir, ve bu tür kitapların fotokopisi pdf ya da korsan baskısı da yok. (İyi ki de yok korsan kötüdür ve emek hırsızlığıdır. Sadece bir durum tespiti için söylenmiştir/yazılmıştır.) Bütün bu laf kalabalığının muradı bu genel çerçeve doğrultusunda gözden kaçan ya da kaçmış bazı sanat kitaplarından söz etmek, hatırlatmak, habersizleri haberdar etmek! İlk kitap: Sanat nedir ? Yazar Arthur C.Danto kitap Zeynep Baransel'in çevirisiyle Sel yayınlarından çıkmış. Danto 2013 yılındaki ölümüne değin Columbia Üniversitesi’nde sanat, estetik, felsefe dersleri veren  provakatif ve ufuk açıcı tespitleriyle, sanata evrensel bir tanım oluşturabilmeyi ve bir sanat eserini “sanat” yapan şeyin kuralları üzerine düşünen sorgulayan bir entelektüeldi. Kitap bütün bu tartışmaların bir toplamı. Bir diğer kitap “Sanatın Anlamı” yazar Herbert Read. Nuşin Asgari'nin çevirisiyle Hayalperest yayınlarından çıkmış. Herbert Read 1931-1933 Yılları arasında Edinburg Üniversitesi'nin Güzel Sanatlar Fakültesi’nde kürsü sahibiyken aynı zamanda Victoria Albert Museum'da da görev almış. Kitap 1960'ta Sabahattin Eyüboğlu çevirisiyle Türkçeye kazandırılmış ve epey ilgi toplamış. Kitap üç bölümden oluşuyor. 1.Bölüm; giriş mahiyetinde sanatın tanımıyla beraber temel kavramları estetik, çizgi, renk, biçim vb kavramların anlatısını içerir. 2.Bölüm; Akımlar üzerinden sanat tarihi okumasını oldukça geniş ve bazen alışılmış yolların dışına çıkarak kelt sanatından İran sanatına kadar genişleterek anlatır. 3.Bölüm ise, sanat felsefesi detaylı ve özgün bir anlatım tekniği ile madde madde anlatılmış. Daniel Arasse’nin “Yakın Bakış “ Resim Okumaları isimli kitabı Metis yayınlarından yayınlandı. Arasse 15.yy  ve 19.yy  modern sanat tarihi üzerine çeşitli okullarda dersler vermiş bir hoca. Floransa Fransız kültür merkezi yöneticiliği ile beraber film festivalleri düzenleyen bir yönetici aynı zamanda. Fransız radyolarında sanat tarihi programları da hazırlayan sunan renkli üslubu ile çok ilgi çekmiş bir radyocu aynı zamanda. Ölümünden önceki son çalışması Lükemburg Sarayı Müzesi’ndeki Boticelli sergisinin küratörlüğü olmuş. Daniel Arasse kitapta altı adet resim aracılığıyla bakmak, görmek, anlamak ve bu klasik eserlerde bakıp göremediklerimiz, görüp anlamadıklarımız üzerine bir okuma denemesi yapıyor. Kitap Orçun Türkay çevirisi. “Vermeer ve Spinoza”  yazar Pontus Hulten çeviri İnci Uysal yayınevi Norgunk Yayınları. Kitabın önsözünde Spinoza ve  Wermeer'in resimleri arasındaki ilişkiye dair Sarkis şöyle yazar; “Spinoza'nın mercekleri Vermeer'in ışıkla yıkanmış yapıtları, Spinoza'nın yere göğe bağlı seslenişi ve Wermeer'in bu sesi duymuş olması” diye yazar. Felsefe ve resim filozof ve ressam arasındaki parellikleri ilişkiyi çok başarılı anlatmış Sarah Thorton YKY de yayınlanan “Sanat Dünyasında Yedi Gün” kitabında, Sanat dünyası denilen bu devasa endüstrinin çeşitli bileşenlerine içerden bakıyor. Müzayede şirketi, bir sanat akademisinin dersi ortamı işleyişi,fuarlar,ödül mekanizmaları,sanat dergiciliği,sanatçı atölyeleri ve bienaller üzerine kişisel gözlemleri ve deneyimlerini bir günce tarzıyla ele almış.Sanat tarihçi ve sosyolog olan Thorton ThE Economist, Artforum.com ve The New yorker gibi mecralarda çağdaş sanat yazıları yazıyor.Kitabı Türkçeye Mine Haydaroğlu çevirmiş. Son Kitabımız Hans Belting'in “Floransa ve Bağdat” Doğu'da ve Batı'da Bakışın Tarihi adlı kitap. Kitap koç üniversitesi yayını. Kitabı Almanca'dan dilimize Zehra Aksu Yılmazer çevirmiş. Perspektifin Kullanımı, Rönesans resminde bir devrim yarattı ve sanatçıya izleyicinin görüş açısını resmetme fırsatı verdi oysa perspektif teorisi, Bağdat'ta matematikçi İbnü'l Heysem tarafından 11.yy da bulunmuştu. Floransa ve Bağdat'ta bakış metaforunu kullanarak Arap Bağdat' ı ile Rönesans Floransa 'sı arasında tarihi bir karşılaşmayı ve bu iki medeniyetteki bakışın görmenin giderek resmin ve mimarinin şekillenmesini doğu ile batı'nın algı farkını çok başarılı ve objektif olarak yansıtmayı becermiş. Hans Belting Almanya  Karlsruhe de Öğretim üyesidir.