Son dönemlerde gündem olan elektronik sigarayı, kullanıcısıyla konuştuk. Kullanıcı Bahadır Altınok elektronik sigaranın bilinmeyen yönlerini Güçlü Anadolu Gazetesine anlattı. Altınok, elektronik sigarayla ilgili sorularımızı şu şekilde cevapladı: Elektronik sigara nedir ve nasıl çalışır? Elektronik sigara, sigara tiryakileri için nikotin yoksunluğunun yanı sıra dudak tiryakiliği ve duman soluma alışkanlıklarını da tatmin etmek üzere tasarlanmış, haznesinde bulunan nikotin içerikli sıvıyı elektrik enerjisi kullanarak buharlaştıran alettir. Mümkün olduğunca elektronik sigara pazarının jargonuna ve teknik terimlere başvurmadan ifade etmeye çalışırsak, elektronik sigaranın kabaca üç farklı işlevi yerine getiren üç parçadan oluştuğunu söyleyebiliriz. Bunlardan birincisi, elektrik enerjisinin bir pil (üreteç) kullanılarak üretildiği ve bu enerjinin kullanımına ilişkin kontrol ve ayar devrelerini içeren bölümdür. İkincisi, buharlaştırılarak solunabilir hale getirilen sıvının depolandığı bölümdür. Üçüncüsü ise elektrik enerjisinden elde edilen ısı ile sıvının buluşarak buharlaşmanın sağlandığı bölümdür. Yani aslında elimizde -ayarlayıcı ve düzenleyici bir takım devreleri saymadan söyleyecek olursak- üzerinden elektrik akımı geçtiğinde ısınan bir bobin, bu bobinle temas halinde bir pamuk parçası, bu pamuk parçasını sürekli olarak içindeki sıvı ile besleyen bir hazne ve de son olarak bahsi geçen bobini ısıtacak olan elektrik enerjisini üreten bir pil vardır. Bobin ısındığında bobine temas eden pamuk içerisinde emilmiş olan sıvı buharlaşır ve elektronik sigara kullanıcısı nikotin içeren bu buhari ciğerine çeker. Ciğere çekilen buhar ne buharıdır, nasıl bır sıvıdan elde edilir? Bahsi geçen sıvılar (likitler) temel olarak hayvansal ve/veya bitkisel gliserin, nikotin ve tatlandırıcı bir takım esanslar içerir. İlgili sıvılar (likitler), sayılan maddelerin -tercihe göre- farklı oranlarda karıştırılmasıyla elde edilir. Örneğin, sigarayı bırakmak için elektronik sigara kullanmaya yeni başlamış bir kişinin ideal tercihi, başta sigarayı ikame edebilmek adına nikotin oranı yüksek sıvılar kullanmak iken, giderek nikotin içeriği daha az olan sıvılar kullanmaya başlaması ve en sonunda nikotin içermeyen sıvılarla elektronik sigaraya ihtiyaç duyduğu dönemin de sonuna gelmesi olacaktır. Kişinin nikotin yoksunluğu yaşamadığı durumda bu ihtiyacını karşılamak için kullandığı elektronik sigaraya da ihtiyaç duymayacağı düşünülür. Hayvansal ve bitkisel gliserinlerin sıvı (likit) içerisinde farklı oranlarda (vg/pg) yer alabiliyor olması ise sıvının akışkanlığı ve içimi sırasında boğazda yarattığı etki sebebiyle farklı birer tercih olabilmektedir. Tat ve koku veren esansların farklı çeşitlerde ve oranlarda kullanımı ise tahmin edilebileceği üzere tamamen öznel tercihlere dayanır. Esans içermeyen sıvılar (likitler) tercih sebebi olabildiği gibi; tütün, vanilya, çikolata, kurabiye, meyve çeşitleri vb. çeşitlilikte tatlandırıcı esans  içeren sıvılar tercih sebebi olabilmektedir. Elektronik sigaranın ekonomik külfeti nedir? Sigaraya kıyasla elektronik sigaranın, sağlığa olan olumsuz etkilerinin daha az olduğuna ve yine sigaraya kıyasla daha ekonomik olduğuna dair çeşitli iddialar bulunmakta. Sağlığa olan etkilerini ufak bir araştırmadan elde edilen bilgiler ile burada tartışmak, sağlık alanına ilişkin uzmanlığı ve meslek bilgisini hiçe saymak anlamına gelecektir. Elektronik sigara, dünya üzerinde azımsanmayacak sayıda ülkenin sağlık bakanlıkları veya ilgili diğer birimlerince onaylanmış olabilir. Ancak, bilinmektedir ki pazara hitap eden böylesi ürünlerin üreticilerinin lobi faaliyetleri bazen insan sağlığına baskın gelebilmektedir. Veya bilimsel araştırma yükümlülüğü olan kurum ve kuruluşlar söz konusu olduğunda ise bilimsel yöntemin mevcut ufku bazı olası tehlikeleri gözden kaçırıyor olabilir. Bu sebeple elektronik sigaranın sağlığa olan etkilerine ilişkin bu ciddi tartışmayı burada yürütmek yerine, işin ehline- yani ülkemizde faaliyet gösteren bilimsel kurum ve kuruluşlar ile bu konuda araştırma yapan yetkin kişilere- bırakmak yerinde olacaktır. Elektronik sigara ile normal sigarayı, kullanıcıya olan ekonomik külfeti yönünden kıyaslarken çoğu zaman gözden kaçırdığımız birkaç durum var. Öncelikle elektronik sigaralara ilişkin net bir fiyat bilgisinden söz edebilmek mümkün değil. Çünkü piyasada farklı tüketici grupları ve ihtiyaçlarına yönelik olarak hazırlanmış çok fazla çeşit var. Dolayısıyla, piyasada çok uygun fiyatlara da çok uçuk fiyatlara da rastlamak mümkün.  Şuana kadar üreticilerin kendi internet sitelerine yansıttıkları ya da çeşitli e-ticaret sitelerinde yer alan fiyatlardan söz ettik. Bu koşullarda satın alınabilen ortalama ürünler periyodik masraf olarak hesaplandığında uzun vadede normal sigaraya göre oldukça ucuzmuş gibi görünebilmekte. Ancak hesaba katılmayan durum şudur ki, elektronik sigaraların ülkemize girişi ve satışı ile ilgili bir takım sorunlar, engellerden söz etmek mümkün. Bu durumda bizim ülkemizde bulabileceğimiz elektronik sigaralar yukarıda sözü edilen internet satış fiyatlarından farklı bir takım fiyat etiketleri taşıyacaktır. Çünkü bu ürünler hali hazırda vergilendirilmeden ve de çoğunlukla meşru olmayan yollardan yurda sokularak satılmaktadır. Bu riski almanın bedeli de kullanıcıya yansıtılmaktadır. Yani elektronik sigara doğrudan yurtdışından alma ve yanında getirme imkanı var ise ancak internette rastlanabilen fiyatlara edinilebilmektedir. Bir ikinci gözden kaçan nokta ise, kıyaslama yaptığımız normal tütünlü sigaranın vergilendirilmiş olması karşısında internette –özellikle uluslar arası ticaret sitelerinde –  yer alan elektronik sigara fiyatlarına ulusal vergilerin eklenmemiş olmasıdır. Öyle ki eğer elektronik sigarayı kıyaslamaya vergiler hesaplanmadan dahil ediyor isek tütünlü normal sigarayı da vergisiz haliyle ele almak daha hakkaniyetlidir. Ya da tersten, fiyatındaki çok önemli bir oranı vergilere borçlu olan sigara için söz konusu olan vergi miktarını elektronik sigaranın ham fiyatı üzerine eklersek artık çok da ucuz olmadığı şüphe götürmez hale gelir. Başta söylememiz gerekeni sonda söylemek olacak; anacak bilinmelidir ki elektronik sigara için tek masraf kalemi, aletin kendisine sahip olmak için yapılan ödeme değildir. Bunun yanında tahmin edilebileceği gibi sıvı (likit) masrafları ile –yukarıda bahsedilen, buharlaşmanın gerçekleşmesi için sürekli yüksek sıcaklıklara maruz kalan– bobin ve pamuk gibi parçaların da gerek ayrı ayrı gerekse hazır setler halinde satın alınması sonucu gündeme gelen periyodik bazı masraflar olacaktır. Elektronik sigaralar patlıyor mu? Bu soruya verilebilecek en doğru yanıt: “teknik olarak hayır, olgusal olarak evet” olur. Teknik olarak patlamıyorlar, çünkü aslında patlayan şey “pil” oluyor. Olgusal olarak patlıyorlar, çünkü asıl patlayan şey olan pil elektronik sigaranın içinde yer alıyor ve pilin patlamasına sebep olan da ya doğrudan bir kısa devre ya da dolaylı olarak elektronik sigaranın pilden çektiği yüksek akım oluyor.  Aslında “patlama” dediğimiz şey, aşırı ısınma ile başlayan “yanma” reaksiyonu. Yani yanlış bir biçimde kullanıldığı her ortamda aşırı ısınarak zararlı hale gelecek olan pil, kapasitesi ve üretebildiği güç yüksek olduğu durumlarda daha tehlikeli bir hale geliyor. Elektronik sigaralarda yüksek kapasiteli ve güçlü piller kullanıldığı için bu piller -kısa devre olsa dahi yanmayı başlatacak sıcaklıklara ulaşamadan tükenecek olan- bir saat piline kıyasla daha fazla risk içeriyor. Elektronik sigaraların, özellikle güncel versiyonlarının çoğunda pilden kaynaklanan tehlikelerin önüne geçebilmek için çeşitli koruyucu devreler kullanılıyor. Bunlar “kısa devre koruması”, “aşırı şarj-deşarj koruması” gibi isimler altında kataloğa giriyor, ancak yüzde yüzlük bir koruma sağlayıp sağlamadığı tartışmaya açık. Varsayımsal birkaç önerme ile tehlikenin hakkını teslim etmek yerinde olacaktır. Örneğin, elektronik sigaramız her şeyiyle olması gereken, ideal bir elektronik sigara olsun -ancak biz bu sigarayı 3.7 V bir pil ile çalıştırmak yerine- pilini söküp, şebekeden adaptör ile aynı gerilim değerinde besleme yapalım. Olası kısa devre durumunda muhtemelen herhangi bir yanma olmaksızın sigorta atacaktır. Ya da pillerin oluşturduğu tehlikelerden bahsediyorsak ve piller büyüdükçe, güçlendikçe bu tehlikenin artacağından bahsediyorsak eğer, elektrikli arabaları çalıştıracak olan o devasa piller hakkında ne düşünmemiz gerekir? Kısaca biz enerjiyi ve onun seferber ettiği gücü her alanda ihtiyaçlarımız için kullanıyoruz ve bunu her yapışımızda da o güçten kaynaklanan tehlikeleri bir anlamda göze almış oluyoruz, tabiki önleme çabamızı ve önlemleri göz ardı etmeden. (Zeynep NAMLI)