103 Kadın Vekil Meclis’te

İlk yazılı Anayasa olan “Kanuni Esasi”nin 23 Aralık 1876 yılında yürürlüğe girmesi ile başlayan 142 yıllık demokrasi tarihimizin 24 Haziran 2018 tarihli son seçimleri yapıldı.
Türk siyasal hayatındaki seçimleri tarihi seyrine baktığımızda 1876 Anayasası’ndaki hükümlere göre yapılan seçimler sonucunda ilk Türk Parlamentosunun 20 Mart 1877 tarihinde açıldığını görüyoruz. İlk Anayasa’nın kabulünden bugüne kadar geçen süreçte, siyasal tarihimizi şekillendiren pek çok seçim yapıldı. Yaklaşık 150 yıllık siyasal hayatımızın, 1920’den 2018’e kadar geçen 98 yıllık döneminde yapılmış olan milletvekili seçimlerinin büyük çoğunluğunda kadın milletvekili sayılarına bakıldığında özellikle Cumhuriyet sonrasındaki seçimlerde bu açıdan büyük bir başarı kaydedildiği gözleniyor. Milletvekili seçimlerine katılma hakkı kazanan kadınlarımızın bu hakkının başlama tarihi, aynı zamanda kadının sosyal yaşamda ve iş yaşamında daha etkin olmaya başlamasının da tarihidir.

Medeni Kanun ile 1926’da temel haklarını elde eden Türk kadını, 3 Nisan 1930 yılında Belediye Meclislerine üye seçme ve seçilme haklarına kavuştu. Türkiye Büyük Millet Meclisine üye seçme ve seçilme hakkını 5 Aralık 1934’te elde eden Türk kadını artık toplumun ikinci planda kalan üyesi değil, erkeklerle eşit haklara sahip bireyi hâline geldi.
1935 yılından itibaren de Türk kadınları milletvekili seçimlerine katılmaya başladılar. 8 Şubat 1935 yılı seçim sonuçlarına göre, Meclis’e 17 kadın milletvekili girmiştir. 1936’da boşalan milletvekillikleri için yapılan ara seçimde Hatice Özgener Çankırı milletvekili seçilmiş olup, böylece Meclis’teki kadın milletvekili sayısı 18’ ulaşmıştır. Bu milletvekilleri şunlardır:
1. Mebrure GÖNENÇ (Afyonkarahisar), 2. Satı (Hatı) Çırpan Örs (Ankara), 3.Türkan Baştuğ (Antalya), 4. Sebiha Gökçül Erbay (Balıkesir), 5. Şekibe İnsel (Bursa), 6. Hatice Özgener (Çankırı), 7. Huriye Öniz Baha (Diyarbakır), 8. Fatma Memik (Edirne), 9. Nakiye Elgün (Erzurum), 10. Fakihe Öymen (İstanbul), 11. Nevzat Arıman (İzmir), 12. Ferruh Güpgüp (Kayseri), 13. Bediz Aydilek (Konya), 14. Mihri Pektaş (Malatya), 15. Meliha Ulaş (Samsun), 16. Esma Nayman (Seyhan), 17. Sabiha Görkey (Sivas), 18. Seniha Hızal (Trabzon). (Kaynak: TBMM ALBÜMÜ, s. 97-112).
Türkiye’nin ilk köylü kadın milletvekili Satı Çırpan’dır. Atatürk, Ankara’nın Kazan köyüne yaptığı bir gezide, çeşitli yeteneklerini beğendiği bu zeki köylü kadınının 1935-1939 döneminde Ankara milletvekili olmasını sağlamıştır.

Atatürk devrinde Türk kadını toplumdaki gerçek yerini bulurken ilk kadın yargıç ve avukatlar, ilk kadın mimar ve mühendisler, ilk kadın hekimler, ilk kadın devlet görevlileri ve sanatçıları da yetişmiştir. Beyhan Nil, Ticaret Mahkemesine yargıç olarak atanan ilk kadındır. Türkiye’nin ilk kadın ağır ceza hâkimi Muazzez Halet Işıkpınar 1931’de İstanbul Adliyesi’nde göreve başlar ve iki yıl sonra da ağır ceza mahkemesi üyeliğine atanır. Süreyya Ağaoğlu ilk kadın avukat, Müfide Kâzım, ilk kadın hükümet tabibidir. İlk kadın Dışişleri Bakanlığı görevlisi Adile Maksudi Ayda 12 Aralık 1932’de görevine başlar.

Marsilya’da toplanan Uluslararası Kadınlar Birliği Kongresine Türkiye’yi temsilen Türk Kadın Birliği delegeleri Seniha Rauf ve Lâmia Refik Hanımlar 18-22 Mart 1933 tarihlerinde katıldılar. Kadınların siyasî hakları Uluslararası barış sorunlarının ele alındığı Kongre’de Seniha Rauf Hanım Türk kadınları adına bir konuşma yaptı.
1935 yılında kadın milletvekili sayısı Meclis’teki 399 toplam milletvekili sayısı içinde % 4,5 orana ulaşmış ve ilk kez 18 kadın milletvekili yer almıştı.
1935-2011 yılları arasında Kadın Milletvekillerinin Meclis’te temsil oranı, 2011 yılında % 14, 4 ile 79’a sayısına yükseldi.
21 Temmuz 1946’dan itibaren yapılan milletvekili seçimleri göz önüne alındığında Kasım 2015 Genel Seçiminde yani 26. Dönem’de kadın milletvekili sayısı % 14,9 oranı ile 82’ye yükseldi.
24 Haziran 2018 tarihinde yapılan 27. Dönem Milletvekili Genel Seçimi’nin kesin olmayan sonuçlarına göre, Meclis’e giren 600 vekilin 103’ü kadınlar, 497’si erkeklerden oluşuyor. 33 ilden hiç kadın aday çıkmadı. 26. Dönem’de yüzde 14,9 olan kadın oranı, 27. Dönem’de yüzde 17’ye çıktı.
27. Dönem’de AKP, 49 kadın milletvekili, CHP, 18 kadın milletvekili, MHP, 4 kadın milletvekili, HDP, 23 kadın milletvekili, İP, 2 kadın milletvekili sayısına ulaştı. Kadın vekil oranının en yüksek olduğu parti ise HDP.

Ümit ederiz ki, bir sonraki seçimlerde tüm partilerde bu oran daha da yükselsin.